Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

ТАЪЛИМДА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КЎРСАТИШ МАСАЛАЛАРИ
Қодирова Фотима Қаҳҳоровна
Марғилон педагогика коллежи психология фани ўқитувчиси 
Аннотация. Мазкур мақолада психологик хизмат кўрсатиш масалаларининг 
қисқаса тарихи ҳақида фикр билдирилади.
Калит сўзлар: инсон омили, психологик хизмат кўрсатиш, шахс 
Ҳозирда фанлараро интеграцияда инсон омили масаласи бош масалага 
айланиб бормоқда. Фан,таълим, ишлаб чиқаришнинг интеграция жараёнида 
психологик хизмат кўрсатишнинг ҳам муҳим ўрни бор. Шу боис таълим тизимини 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
424 
психологик қўллаб-қувватлашнинг роли сезиларли даражада ўсиб бораётганлиги 
ва таълимнинг амалий психология соҳаси жадал ривожланиши кузатилмоқда. 
Амалий психологияга бўлган қизиқиш инсоннинг бундай қадриятларини 
босқичма-босқич англаш, ҳар бир инсоннинг инсонпарварлик позициясини 
мустаҳкамлаш, унинг ривожланиши, ўз келажагини ўзи белгилаб олиши ва ўз-
ўзини англаш жамиятнинг асосий мақсади эканлигидан келиб чиқади.
Халқаро ривожланган мамлакатларнинг илғор тажрибалари хусусан, АҚШ, 
Англия, Германия, Франция, Япония, Жанубий Корея каби давлатларнинг таълим 
тизимида юқори малакали мутахассислар тайёрлашда етакчи ўринни олий таълим 
муассасалари эгаллаши сир эмас, уларнинг асосий мақсади эса профессионал 
фаолиятни самарали амалга оширадиган ижтимоий фаол шахсни тарбиялашдир. 
Бундай шароитда бўлажак педагог-психологларнинг профессионал фаолиятга 
тайёргарлигини методик жиҳатдан бойитиб бориш муаммолари долзарб бўлиб 
бормоқда.
Таълимда психологик хизматнинг пайдо бўлиши билан касбий фаолиятга 
йўналтирилган педагог-психологларга бўлган талаб ҳам пайдо бўлди. Маълумки 
яқин вақтларгача педагог-психологларни тайёрлаш академик тавсифга эга эди. 
Педагог-психологлар керакли маълумотларга эга бўла туриб, уни амалиётда 
қўллашда қийинчиликларга дуч келишар эди. Бу мазкур фан соҳасидаги методик 
масалаларни такомиллаштириш эҳтиёжини юзага келтирди. Психологик хизмат 
соҳаси дастлаб ХIХ асрдан АҚШ ҳамда Франция давлатларида ривожлана 
бошлади. Франциялик Олим Алфред Бине психологик хизмат соҳасида илмий 
изланишлар олиб бориб 1905 йилда умумий дастур бўйича ўқий олмайдиган 
болаларни текшириш муаммосини ўрганиб, ақлий тараққиётда орқада қолган 
болаларни ажратадиган Бине-Симон тестини яратди. Европа мамлакатларида 
биринчи бўлиб Эстония ва Чехославакия давлатларида мактабда психологик 
хизмат ташкил этилди. Эстонияда 1975 йилда мактабда психологик хизмат 
ташкил этилиб психолог олимлар Х.И.Лийметс, Й.Л.Сиэрдлар тарбияси қийин 
ўсмирлар учун махсус мактабларда илмий изланишлар олиб бордилар. 
Чехославакияда 1980 йилларда мактаб психологик хизмати туман ёки вилоят 
психологик-педагогик марказлари шаклида ташкил этилган. Бунда психологик 
хизматнинг асосий мақсади соғлом шахснинг ўсишини таъминлаш, шахс 
ривожланишидаги турли қийинчиликларни коррекция қилиш, касб танлаш 
муаммоларини ижобий ҳал қилишга қаратилган. Россияда 1982 йилда
давлатларида мактабда психологик хизмат ташкил этилди. Эстонияда 1975 йилда 
мактабда психологик хизмат ташкил этилиб психолог олимлар Х.И.Лийметс, 
Й.Л.Сиэрдлар тарбияси қийин ўсмирлар учун махсус мактабларда илмий 
изланишлар олиб бордилар. Россияда 1982 йилда мактабларда психолог штати 
ташкил қилинди. Россияда И.В.Дубровина психологик хизмат мавзусида 
докторлик диссертасиясини ёқлаган ва бир қанча илмий асарлар яратиб соҳа 
ривожига улкан ҳисса қўшган. Психологик хизмат соҳаси барча ривожланган 
мамлакатлар қатори республикамизда ҳам кенг тадқиқ қилиб келинмоқда. Бу 
борадаги илк изланишлар Ўзбекистонда ўтган асрнинг 30-йилларида хизмат 
фаолияти замирида ўрганилган.

---