42
Чунки, бола энг оддий оҳангни ҳам, мураккаб оҳангни ҳам
тафаккури орқали идрок қилади. Болаларда мусиқавий саводни
ўстириш асосида тинглаш, фарқлаш, товушни тўрт асосий хусусияти
йўғон, узунлик, тембр ҳиссаларини аниқлай билиш ётади.
Мусиқавий саводнинг йўғон-ингичкалигини фарқлаш хусусияти.
Болалар учун йўғон ингичкалигини хар хил бўлган
товушларни
фарқлаш бўйича биринчи хусусияти сифатли овозли ўйинчоқлар:
катта ва
кичик, хўроз, мушук ва мушукча, катта – кичик айиқ
қўғирчоқлар ва шу кабиларни қўллашдир.
Товуш чўзимини фарқлаш хусусияти.
Бу хусусиятлар хар олдингилар
сингари болалар томонидан
бирон бадиий харакатлар билан боғлиқ бўлган турли чўзимли
товушларни идрок қилиш ва қайтиб айтиб бериш асосида тузилади.
Масалан: доирани секин аста чалиш орқали– “Айиқ келяпти”,
тез-тез чалиш орқали “Қуёнчалар сакраяпти”, ўйинини ифодали
англатиш мумкин. Буларда бир текис ритмда доирага мустақил уриб
машқ қилдириш мумкин.
Товушларни тембр бўйича фарқлаш хусусияти.
Болаларга товушларни тембр охангларини фарқлашни машқ
қилдириш. Чунки, уларни эшитиш тажрибасида турли мусиқа
асбобларининг овози хақида тасаввури мавжуддир.
Товуш кучини фарқлаш хусусияти.
Болалар турли мусиқа асбоблари орқали ижро этилаётган
охангларни секин ёки қаттиқ овозларини тинглайдилар. Мусиқа
қаттиқ эшитилганда қўлларини кўрсатадилар. Паст бўлганда
қўлларини бекитадилар. Мусиқа товушига мувофиқ тарзда секин ёки
қаттиқ чапак чаладилар.
Мусиқа саводи заминлари боланинг хаётини дастлабки ойларида
пайдо бўлишини кўрсатади. Бола маълум йўғонликдаги товушларни
маълум қилар экан, унга ижодий жавоб беради. Сезгилари
жонланади, жилмаяди. Энг содда қўшиқ куйларни диққат
бериб
тинглайди.
Боланинг мусиқани идрок қилиши ўз ҳаётида қатор
босқичлардан ўтади. Мусиқа куйининг таъсирида болада маълум
ҳиссиёт туйғулари бошланади. Марш тетикликни ҳис қилишни
уйғотса, рақс шодлик, қўшиқ эса руҳият ҳиссини уйғотади. Мусиқани
идрок қилишнинг иккинчи хусусияти унинг ажрата ва фарқ қила
билишидир. Фарқлай билиши, уни ажрата билиши бола мусиқа
саводини идрок қила бошлаганини билдиради. Болада мусиқа
43
саводининг шаклланганлигини илк бор мусиқа оҳангига ўз
овози
билан қўшилиши, қўшиқ айтиши иштиёқи пайдо бўлганлигидан
сезиш мумкин.
Мактабгача таълим муассасаларида мусиқа машғулотлари
орқали болаларда мусиқа саводига ўргатишнинг катта аҳамияти бор.
Бунда бола мусиқа саводини ўрганиш орқали унинг ички ижро
сирларини фарқлайди ва тушунади. Аста – секин мусиқани ҳис этиш
малакаси шаклланади.
Do'stlaringiz bilan baham: