Гравиразведканинг физик ва геологик асослари

ГРАВИРАЗВЕДКА (гравитацион қидирув)
ГРАВИРАЗВЕДКАНИНГ ФИЗИК ВА ГЕОЛОГИК АСОСЛАРИ

Гравиразведка – бу Ер пўстининг геологик тузилиши ва фойдали қазилмаларни қидиришнинг геофизик усулидир. Гравиразведка-оғирлик кучи майдонининг Ер юзасида тақсимланишини ўрганишга асосланган. Оғирлик кучи (гравитацион) майдони Ер ичидаги тоғ жинсларининг зичликлари фарқланиши билан боғлиқ. Гравитацион майдонни ҳавода ва космосда, Ер юзасида, денгиз ва океанларда, қудуқларда ва тоғ қазилмаларида кузатилади. Ернинг гравитацион майдони оғирлик кучининг тезланиши ва унинг ҳосилалари билан тавсифланади.

О ғирлик кучи. – «Гравитас» лотинча оғирликдир.Оғирлик кучи ернинг тортишиш кучи (F) ва ернинг ўз ўқи атрофида айланиши натижасида ҳосил бўлган марказдан қочма (Р) кучларнинг тенг таъсир этувчиси ҳисобланади.
Демак, оғирлик кучи (G) тортиш кучи (F) ва марказдан қочма кучларни (P) тўпламига тенг. (Расм 10).

Бу кучлар массасининг бирлигига нисбати тезланишлар билан тавсифланади;

Гравиразведкада «оғирлик кучи» деганда «оғирлик кучининг тезланиши» тушунилади. g тезланишини ўлчов бирлиги СГС тизимида Галилей шарафига аталган «гал» ҳисобланади ва у 1см/с² га тенг. Гравиразведкада миллигал (мгал) ишлатилади. 1мгал=10^-3гал.
Си тизимида .
Қайсидир «m» массани Ернинг ҳамма массаси (М_ер) F куч билан ўзига тортади. Бу куч бутун олам тортишиш қонуни (Ньютон қонуни) билан аниқланади:
.
Бу ерда, R – “m” массадан Ер марказигача масофа; k – гравитацион доимийлик – бир граммга тенг бўлган, ораси 1 см масофада жойлашган иккита масса орасидаги ўзаро таъсир этувчи кучнинг қийматига тенг:
ёки
Агар, г га тенг бўлса, унда бирлик массани тортишиш кучи га тенг ва Ер марказига йўналтирилган бўлади. Марказдан қочма куч Р айланиш ўқига перпендикуляр бўлган “r” радиус бўйлаб йўналган ва у формула билан аниқланади бурчакли тезлик). Р кучнинг миқдори қутбда 0 га тенг , экваторда максимал миқдорга тенг. Нисбат р/f =1/288 га тенг, демак оғирлик кучи асосан бутун тортишиш кучи билан аниқланади . Ернинг радиуси қутбда ва экваторда ҳар хил бўлгани сабабли . Ернинг ўртача оғирлик кучи 981,26 гал га тенг (Потсдамнинг стандартли қиймати). Ҳар қандай массага эга бўлган жисмни ерга тортадиган куч оғирлик кучи деб аталади.