Гравиразведканинг физик ва геологик асослари

Поғона устидаги гравитацион майдон

Расм 18 б.
Поғонада қалинлик ётиш чуқурлигига яқин бўлади ( )
- х → + масофа учун.
- х → - масофа учун.
Агар, Х=0 бўлса қиймати _мах нинг қийматининг ярмига тенг бўлади, яъни ; агар, Х_1/4 да га тенг бўлади.
Агар, ∆σ аниқ бўлса ∆h қалинликни қуйидаги ифодадан аниқласа бўлади: .

Гравитатцион аномалияларни ажратиш (трансформациялаш).
Кузатилган майдон гравитацион йиғинди майдони ҳисобланади. Гравитацион майдоннинг ҳудудий (регионал) фони (аномалияси) таъсирида ва қўшни тузилмалардан ҳосил бўлган аномалиялар устма-уст тушиши натижасида, бизни қизиқтирадиган маҳаллий геологик тузилмадан ҳосил бўлган аномалия кузатилган майдон харитасида кўпинча кўринмайди. Гравитацион майдон аномалиялари йиғиндисида (умумий майдонда) қизиқтирадиган геологик тузилмани аномалиясини топиш (ажратиш) учун, унинг кескинлиги бошқа жинслар аномалиялари кескинлигидан юқори бўлиши керак. Ўрганилаётган геологик тузилма аномалиясини кучайтириш мақсадида кузатилган оғирлик кучи майдон аномалияларни устида ҳар хил ўзгартиришлар(трансформатциялаш) ўтказилади. Бу ўзгартиришлар учта асосий синфга бўлинади:
- кузатилган майдонни ўрталаштириш (ўртача қийматини ҳисоблаш);
- кузатилган майдонни янги даражаларда (сатҳлар) аналитик давом этиш;
- кузатилган майдоннинг оғирлик кучни потенциалнинг юқори тартибли ҳосилалар майдонига қайта ҳисоблаш.
Кузатилган майдонни ўрталаштириш: А) агар кузатилган аномалия харитаси маҳаллий мураккабланишлардан қайсидир масофада изоаномал контурлари тўғри бўлиб чиқса, унда изоаномал силлиқ участкалар оралиғида тўғри чизиқлар билан оддий интерполяция қилиш натижасида, регионал фонининг харитасини тузиш имконияти тўғилади (Расм -19).
Кузатилган аномалиядан регионал фонни айирсак, қолдиқ аномалия (локал, маҳаллий) аниқланади. Профиллар бўйича аномалияларнинг графикларидан яхшироқ натижалар олиш мумкин (Расм-20).
Б) Агар майдон мураккаброқ бўлса, унда аномалиялар майдон бўйича ўрталаштирилади (Расм-21). Бу усулда ўрталаштириш айлана бўйича ўтказилади. R радиусли айланада бир хил масофада жойлашган энг камида 8 та нуқта олинади ва уларнинг ўрта қиймати айлананинг марказига тегишли деб ҳисобланади.
.
Кузатилган майдондан ўрта қийматини айирсак, айлананинг марказидаги қолдиқ аномалия қиймати аниқланади. Харитада бир неча R радиусли айланалар бўйича нинг ўрта қийматларини аниқлаб олсак аномалия харитасини тузиш мумкин.
Бу усулда майдонни ўрталаштириш радиусини тўғри танлаш оғир: радиус катта бўлиши керак, шунда маҳаллий аномалиялар таъсири бўлмайди, лекин жуда катта бўлмаслиги керак, чунки унда бир-биридан яқин горизонтал масофада жойлашган манбалардан ҳосил бўлган аномалия ўрталашиб кетади. Ҳар хил чуқурликда ётган массалардан ҳосил бўлган аномалияларни ажратишни частотали саралаш деб ҳисоблаш мумкин. Паст частотали саралашда ҳудудий аномалия кучайтирилади, юқори частотали саралашда эса маҳаллий аномалиялар кучайтирилади, яъни кичик чуқурлиқда ётган объектлардан ҳосил бўлган аномалиялар ажралади.