O o ’ ’ z z b b e e

5. Risk konsepsiyasi, fikrlar va muammolar. 
Risk insoniyat faoliyatining barcha bosqichlarida mavjud bo‘lgan tarixiy va iqtisodiy 
kategoriya bo‘lib, u kishilar faoliyatida yoki tabiiy hodisalarda mumkin bo‘lgan 
yuqotishlar salmog‘ini bildirgan, hamda tarixan jamiyat rivojlanishi bilan odamlarning 
halokatdan qo‘rqish darajasiga moslashib turgan. 
Tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi riskning iqtisodiy kategoriya sifatida 
yuzaga kelishiga va sub’ektlar faoliyatida mustahkam o‘rnashib olishiga imkoniyat 
yaratdi. SHuning uchun ham risklar bizni tunu-kun, har er va har joyda o‘rab kelmoqda. 
U bizning hayotimizda har doim ham qochib bo‘lmaydigan va echish lozim bo‘lgan bir 
jarayon bo‘lib biror-bir natijani yuzaga kelishiga asos bo‘ladi. Bunday natija salbiy va 
ijobiy bo‘lishi mumkin. Riskning sinonimi sifatida biz ishonchizlikni, imkoniyatsizlikni, 

---

25
bir voqea bo‘lish bo‘lmasligini oldindan aytib bera olmaslik kabilarni misol qilib 
ko‘rsatishimiz ham mumkin.
Insoniyat tabiatan riskdan qochishga intiladi. Agar biz riskni nazorat qila olmasak, 
odatda, undan qochishga harakat qilamiz. CHunki, har qanday ishonchsizlik o‘ziga xos 
tarzda ma’lum darajadagi yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin. 
Endi riskning tub mohiyatini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, «risk» so‘zi ispancha-
portugalcha so‘zdan olingan bo‘lib, «suv ostidagi qoya» degan ma’noni bildiradi. 
SHuning uchun ham risk xavf tug‘dirish ehtimoli mavjudligini ifoda qiladi. Taniqli 
lug‘atchi S.N.Ojegovning rus tili lug‘atida «risk» bu «muvaffaqiyatga intilish, baxtli 
hodisa, umid» degan ma’noni anglatadi deyilsa, mashhur Vebstera lug‘atida riskga 
«havf, zarar yoki talofat ko‘rish ehtimoli», deb qaralgan. V.T.Sevruk «risk - bu zarar 
ko‘rish yoki manfaatni qo‘ldan chiqarish bilan bog‘liq ehtimollar o‘lchamidir» degan 
ta’rif beradi.
Professor V.M.Usoskin «Risk doimo noaniqlik bilan birga kelib, oxirgi o‘z navbatida 
oldindan ko‘ra bilish kiyin yoki mumkin bo‘lmagan voqealar bilan bog‘liq bo‘ladi» deb 
izohlaydi. Ba’zi mualliflar tomonidan risk bu noaniqlik deb ta’riflanadi.
E.S.Stoyanova «Risk - bu rejalashtirilgan variantga nisbatan daromad ola olmaslik 
yoki zarar ko‘rish ehtimolidir» deb ta’rif keltirgan.