O o ’ ’ z z b b e e

Daxldor shaxslar - bank bilan alohida munosabatda bo‘lgan yuridik va jismoniy 
shaxslar, xususan: 
bank Kengashi, bank boshqaruvi, taftish komissiyasi tarkibiga kirgan barcha 
shaxslar, shuningdek, ularning yaqin qarindoshlari. 
bank nizom fondinining 10 foizidan ko‘proq qismiga ega bo‘lgan har qanday 
yuridik yoki jismoniy shaxslar, yoxud shu yuridik shaxslarning har qanday rahbarlari, 
shuningdek, ularning yaqin qarindoshlari. 
qonunga ko‘ra bank faoliyatini nazorat qiluvchi yuridik shaxslar va ularning 
boshqaruvchilari. 
"Yirik" hissador - bu, bank nizom jamg‘armasidagi ulushi 10 foizdan ortiq 
shaxslardir. 
Yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, tijorat banklari daxldor shaxslarga imtiyozli 
sharoit yaratib bermasligi lozim. Imtiyozli sharoit deganda quyidagilar nazarda tutiladi: 

---

152
boshqa mijozlardan talab qilinadiganidan kam hajmda foizlar, badallar, boshqa 
to‘lovlarni undirish yoki ta’minotni kam qabul qilish; 
kreditni qaytarish muddatini etarli asoslarsiz o‘zgartirish; 
o‘z tabiatiga, maqsadiga va yo‘l qo‘yiladigan riskga ko‘ra bank daxldor bo‘lmagan 
mijozlar bilan tuzmaydigan bitimlarni tuzish. 
Tijorat banklari tomonidan ularning faoliyatining dastlabki ikki yili mobaynida 
daxldor shaxslarga kredit berish ta’qiqlanadi. 
Bunda: KS - bitta daxldor shaxsga berilgan kredit miqdori. 
AK - aksioner kapital. 
Bankning har bir daxldor shaxsga beradigan kredit umumiy summasi bank 
sarmoyasining 20 foizidan oshmasligi belgilangan, ya’ni: 
Bunda: SKS - daxldor shaxslarga berilgan jami kreditlarning jami miqdori. 
AK - aksioner kapital. 
Bank barcha daxldor shaxslarga beradigan kreditlar umumiy summasi bank nizom 
fondining 100 foizidan oshmasligi lozim. 
Bizningg nazarimizda, tijorat banklari yuqorida sanab o‘tilgan iqtisodiy 
me’yorlarning belgilangan miqdoriga har doim amal qilib borishni ta’minlashlari uchun 
quyidagi sohalarda samarali ishni tashkil etishlari lozim bo‘ladi, ya’ni bular jumlasiga 
quyidagilar kiradi: 
Bank portfeli; 
Bank portfeli bilan bog‘liq risk; 

---

153
Bank balansi likvidligi; 
O‘z sarmoyasi adekvat ta’minlanishi; 
Zararlar o‘rnini qoplash zahirasini vujudga keltirish. 
Iqtisodiy me’yorlarning belgilangan miqdorlariga amal qilmagan banklarga nisbatan 
Markaziy bank tomonidan jarimalar solish va boshqa tegishli iqtisodiy jazo choralari 
ko‘rib boriladi.