Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Керакли жиҳозлар: коптоқ, челак, кубик, кўғирчоқ, қалам. (имкони 
борича предметларни ҳар доим алмаштириб туриш таклиф этилади. Бундай 
усулдан фойдаланиш луғат бойлигини янада кенгайтиради).
Ўйиннинг бориши: ўйин расмлар асосида олиб борилади. Бироқ ақли 
заиф болалар расмдаги фарқни тез ажратиб олиш қобилиятига эга эмаслар. 
Шунинг учун уларга, реал кўринишга эга предметларни биттасини (мисол учун 
челақ, қўғирчоқ ѐки кубик) кўрсатилади, сўнгра ҳудди шу предметлар турган 
столларга диққати жалб этилади. Боланинг айнан дефектолог кўрсатган, 
номлаган ва болага номлаттирган предметнинг 5-6 таси турган столнинг ѐнига 
бориши таклиф этилади. Бола предметни ―Бу кубик‖ деб номлайди. Сўнг 
кубиклар турган столнинг ѐнига боради ва ―бу кубиклар‖ деб айтади. Қўлидаги 
кубикни кубиклар қаторига қўшиб қўяди. Ўйинда топшириқни тўғри бажарган 
48
Лисина, М.И. Развитие коммуникативных процессов у детей от рождения до 7 лет / М.И. 
Лисина. - М.,1970 

---

206 
бола шу стол атрофида ўтиради. Қолганлар эса токи топшириқни тўғри 
бажармагунларича турадилар. 
Шундай қилиб, барча предметлар бирма-бир ўз столидан жой олади. 
Бу ўйинда болалар бир қатор предметлар билан танишади, дефектолог ўз 
хоҳишига қараб навбатма-навбат предметларни алмаштириб бориши мумкин. 
Мақсад болалар ушбу предметлар билан танишиши, уларни кўпликдаги 
ҳолатини алоҳида номлаш кераклигини англаши, -лар кўшимчасини фаол 
нутқида кўллашни ўрганишидир. Бу ўйинда болалар нафақат лексик ва 
грамматик томонидан ўз нутқини мукаммаллаштириб боради, балки ҳаракат 
қилган одам рағбатлантиришга эга бўлишини ҳам тушунади. Ҳар бир нарсани 
тўғри қилса бирон натижага эришиши мумкинлигини англаб боради.
Замонавий махсус таълим ривожланишида комплекс ѐндошув тамойилига 
асосланиб бирлик ва кўпликдаги отларни номлашни ўргатишда “Ушлаб ол ва