Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

1.“Kim chaqqon”. O‗quvchilarga istalgan biror matndagi ko‗p uchraydigan 
xarflarni, masalan, ―o‖ yoki ―e‖ harflarni tez va aniq belgilab chiqish tavsiya etiladi. 
Testning muvaffaqiyatli bajarilishi, bajarilish vaqti, xatolar soni va belgilanmay 
qoldirilgan xatolar soni bilan baxolanadi. Bu ko‗rsatkichlar qanchalik kam bo‗lsa, test 
shunchalik yaxshi bajarilgan bo‗ladi. Bunda bolani rag‗batlantirish va uni 
qiziqtirishlarni oshirishga erishish kerak. 
Diqqatni ko‗chuvchanligi va taqsimlanishi mashq qildirish uchun vazifani 
o‗zgartirish kerak. Bunda, bitta harfni vertikal chiziq bilan boshqasini gorizantal 

---

202 
chiziq bilan uchirish yoki o‗qituvchining ishorasi bilan shu harflarni o‗chirishda 
o‗rnini almashtirish mumkin. Masalan, bir hafrni o‗chirish, ikkinchi harfni tagiga 
chizish, uchinchi harfni doira ichiga olish va x.k. Bunday mashqlarning maqsadi – 
odatiy harakatlarni avtomatisizm darajasiga еtkazish, aniq bo‗ysuntirilgan, aniq 
maqsadni aniqlash. Mashqlar davomiyligi bolaning yoshiga qarab belgilanadi. (kichik 
maktab yosh – 15 min; o‗smirlar uchun 30 minutgacha). 
2. “Diqqatni jamlash.” Atrofdagi narsa buyumlarda tana orgonlarida yoki 
fikrlarda o‗tkzilishi mumkin. Diqqatni jamlash mashqlarning har bir minutdan yarim 
soatgacha vaqt ajratiladi. Vaqt belgilanib, kerakli holat tanlanadi va muskullari 
bo‗shashtiriladi. So‗ng diqqatni jamlash ob‘ekti tanlanadi. Agar mashq davomida 
diqqat boshqa narsalarga chalg‗iy boshlasa, asabiylashmasdan, tushkunlikka 
tushmasdan, diqqatni yana kerakli ob‘ektga qaratiladi. Mashq uchu belgilangan vaqt 
davomida kishi diqqatining chalg‗ishi uch martadan oshmasligi muhim xisoblanadi. 
 
CHET EL SURDOPEDOGOGIKASINING RIVOJLANISHINING 
BOSQICHLARI 
M.A. Xamraeva, TDPU katta o„qituvchisi,