Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Иосиф II ислоҳотлари. Мария Терезанинг ислоҳотларини унинг 
ўғли Иосиф II (1780 –1790) муваффақият билан давом эттирди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

240
1781 йил 1 ноябрда Иосиф II Чехия, Моравия, Силезия ва Гали-
цияда крепостной ҳуқуқни бекор қилиш ҳақида ўзининг биринчи 
фармонини («Фуқаролар ҳақида патент») қабул қилади. Кейинги 
йиллари бу қонун Штирия, Каринтия, Крайна ва Венгрияга ҳам жо-
рий қилинди. Бу қонун қишлоқда капиталистик муносабатларнинг 
янада ривожланиши учун катта туртки бўлди.
Маъмурий-ҳудудий соҳада ўтказилган ислоҳотлар ўлкаларнинг 
мухториятига чек қўйишга қаратилган эди. Шу мақсадда бутун мам-
лакат 13 та вилоятга бўлиниб, уларни марказдан тайинланадиган 
амалдорлар бошқарадиган бўлди. Марказлаштириш сиёсати Вен-
грия, Трансильвания, Галиция ва бошқа ҳудудларни колониялаш-
тириш билан қўшиб олиб борилди. Минглаб жанубий германиялик 
ва австриялик немислар бу ҳудудларга кўчирилди. 1784 йили бар-
ча маъмурий органларда немис тилини қўллашнинг мажбурийлиги 
тўғрисида фармон чиқарилди.
Императорнинг диний бағрикенглик тўғрисидаги декрети анча 
прогрессив характерга эга эди. Бу декрет протестант ва грек-
православ черковига нисбатан қўлланилиб келинган барча камси-
тишларни бекор қилди. Шунингдек, яҳудийларни ҳуқуқ жиҳатидан 
тенглаштириш, маълум касбларни эгаллашга бўлган чеклашни бе-
кор қилиш ва геттоларни
1
тақиқлаш тўғрисидаги қонун ҳам катта 
ижобий ҳодиса бўлди.
Маданият ва маърифатни ривожлантириш учун Иосиф томо-
нидан амалга оширилган тадбирлар, хусусан: князлар ва католик 
черковидан цензура ҳуқуқининг олиниши; тақиқланган адабиётлар 
рўйхатининг қисқартирилиши; ноширларга ҳомийлик қилиш; кутуб-
хона ва ўқув заллари ташкил қилиш; 6 –12 ёшли болаларнинг уму-
мий мажбурий таълимини жорий қилишга ҳаракат катта аҳамиятга 
эга бўлди. Бироқ Иосиф ислоҳотларининг кўпчилиги кейинчалик, 
айниқса француз инқилобининг қўрқуви остида, бекор қилинди.