Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Германиянинг халқаро аҳволи. Ички бошбошдоқлик XVII аср 
иккинчи ярмида Германияни Европанинг йирик давлатлари қўлида 
қўғирчоққа айлантириб қўйди.
Германияга душманлик кайфиятида бўлган энг хавфли давлат-
лар – шимолда Швеция, ғарбда – Франция ва жанубий-шарқда – 
Туркия эди.
Ўттиз йиллик урушдан сўнг ҳам Германияда тинчлик 
ўрнатилмади. Унинг ҳудуди кўплаб қирғинбарот тўқнашувлар май-
донига айланди. 1648 йилдан кейинги ўтган етмиш йилдан зиёд 
вақт давомида Германия ўнта урушда қатнашиб, бу урушлар 65 
йил давом этди. Бундан ташқари, Герман давлатлари қатнашмаган 
бошқа бир қатор урушларда ҳам немис ерлари урушаётган томон-
ларнинг жанг майдонига айлантирилди. Кучли давлатлар, энг авва-
ло Франция империяга қарашли ерларни турли йўллар билан босиб 
ола бошлади.
1667 –1668 йиллари Франция билан Голландия, Англия ва Шве-
ция ўртасидаги уруш Аахен сулҳи билан якунланди. Бу сулҳга кўра 
империя таркибига кирувчи Фландриядаги қатор шаҳарлар Фран-
ция таркибига қўшиб олинди.
1672 йили Франция ва Голландия ўртасида бошланган уруш ҳам 
1679 йили Нимвеген сулҳи билан якунланди. Бу сулҳга биноан ҳам 
Франция Рейндаги ўз позициясини мустаҳкамлади. Унинг тазйиқи 
остида Бранденбург князлиги Помераниянинг бир қисмини ва Одер 
дарёсининг юқори оқимидаги ерларни Швецияга берди. 1681 йилги 
Регенсбург келишувига биноан бу аннексия тан олинди.
Европада Франция гегемонлигига барҳам бериш мақсадида унга 
қарши Голландия, Испания, Швеция, қатор немис давлатлари (Ба-
вария, Пфальц, Саксония) ва Англиядан иборат коалиция тузилди. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

230
Улар ўртасидаги 1687 йили бошланган уруш ўн йил давом этди. 
Урушнинг асосий оғирлиги яна Германия халқлари гарданига туш-
ди, чунки уруш ҳаракатлари Германия ҳудудида олиб борилди.
1697 йилги Рисвик сулҳига биноан Страсбург ва Рейн дарёси-
нинг чап қирғоғи Франция қўлида қолди. Аммо Франция Рейннинг 
ўнг қирғоғидаги империя шаҳарлари – Фрейбург ва Брейзагдан воз 
кечишга мажбур бўлди. Туркия ҳам шу йиллари асосан Австрия ер-
ларига хавф солаётган бўлса-да, Германия учун ҳам реал хавф мав-
жуд эди.
Франция томонидан қўллаб-қувватланган Туркия қўшинлари 
1683 йили Венани қамал қилдилар. Герман рейхстаги турклар-
га қарши курашиш лозимлиги тўғрисида ўз тарихида ягона якдил 
қарор қабул қилди ва миллий-озодлик армияси тузилди. Герман дав-
латлари, Австрия ва поляк қўшинлари Польша қироли Ян Собеский 
(1629 –1696) қўмондонлигида 1683 йил сентябрда Вена остонала-
рида турк қўшинларини тор-мор қилди. Бу ғалаба фақат Марказий 
Европани турклар хавфидан халос қилиб қолмасдан, бошқа босиб 
олинган ерлардан ҳам туркларни аста-секин сиқиб чиқариш жараё-
нини бошлаб берди.
1699 йилги Карловица тинчлик сулҳига кўра Туркия деярли бу-
тун Венгрияни, Трансильванияни, Хорватиянинг катта қисмини ва 
бошқа бир қатор ҳудудларни тарк этди.
Туркия устидан қозонилган бу ғалаба Германияни хавфли душ-
мандан халос қилиб қолмасдан, венгер ва славян халқларини ҳам 
турклар зулмидан озод қилди. Бироқ улар шу даврдан бошлаб 
қарийб икки юз йил Габсбурглар монархияси зулми остида қолди.