O‘zbek tili fonetikasi


b’lme:se: (sen bilmaysan), u b’lme:d’



Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/118
Sana28.09.2021
Hajmi1,31 Mb.
#188327
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   118
Bog'liq
ozbek tili fonetikasi

b’lme:se: (sen bilmaysan), u b’lme:d’ (u bilmaydi). 
Shunday qilib, unlilarning cho‘ziqlik-qisqalik belgisi o‘zbek adabiy tili uchun 
relevant  belgi  bo‘lmasa  ham,  lekin  o‘zbek  shevalarida  uchrab  turadi.  Birlamchi 
cho‘ziqlik  o‘zbek  tilining  iqon-qorabuloq
2
  shevalariga  xos  bo‘lib,  bu  shevalarda 
cho‘ziq-qisqalik  fonologik  vazifa  bajaradi.  Ikkilamchi  cho‘ziqlik  esa  deyarli  barcha 
shevalarda  uchraydi  va  sintagmatik  aspektda  hosil  bo‘lib,  unlini  sifat  jihatidan 
ma’lum o‘zgarishga uchratsa ham, ammo fonologik qimmatga ega bo‘lmaydi. 
Xullas, o‘zbek adabiy tili unlilari uchun og‘izning ochilish darajasi (keng, o‘rta 
keng,  tor)  va  labning  ishtirokiga  ko‘ra  (lablangan  va  lablanmagan)  belgilari 
farqlovchi belgilar sanaladi. 
Unlilarning  boshqa  belgilari  (nazallik,  cho‘ziqlik,  qator  belgisi)  unlilar 
variantlarini  tavsiflashda  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  qo‘shimcha  belgilar  sanaladi. 
Asosiy  belgilar  unlilar  paradigmatikasiga,  qo‘shimcha  (fakultativ)  belgilar  unlilar 
sintagmatikasiga xos hisoblanadi. 
                                                                 
1
 Абдуллаев Ф.А. Ўша асар. –Б.47-48
 
2
 Юдахин К.К. Некоторые особенности карабулакского говора. -Ўзбек диалектологиясидан материаллар. Т.1.-Тошкент: Ўзб 
ССР ФА нашриёти, 1957. –Б.32. 
 


28 
 
 
Savollar 
1. Unlilarning uch belgiga va ikki belgiga asosan tasnifini izohlang. 
2. Indifferent unlilarni va konvergentlarni tushuntiring. 
3.  Qanday  belgilarni  asosiy  belgilar  deb  ataymiz?  Qo‘shimcha  belgilar  deb-
chi? 
4. Kenglik-torlik belgisini tushuntiring. 
5. Lablanishlik-lablanmaslik belgisini tushuntiring. 
6. O fonemasining paydo bo‘lishi haqida nimani bilasiz? 
7. Qator belgisi haqida ma’lumot bering. 
8. Nazallik belgisini tushuntiring. 
9. Cho‘ziq - qisqalik belgisini izohlang. 
10. Paradigmatik tasnifni tushuntiring. 
11. Markaziy, relevant va chegara, irrelevant belgilarni aytib bering. 
 

Download 1,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish