O‘zbek tili fonetikasi


Nazallik va nazal emaslik



Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/118
Sana28.09.2021
Hajmi1,31 Mb.
#188327
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   118
Bog'liq
ozbek tili fonetikasi

 
Nazallik va nazal emaslik 
Yumshoq tanglay qo‘shimcha aktiv organ hisoblanadi. U quyi holatda og‘izdan 
chiqayotgan havo yo‘lini to‘sadi. Yumshoq tanglayning pastlashishi natijasida og‘iz 
bo‘shlig‘ida portlab chiquvchi burun sonantlari – m, n, ң, j lar o‘zlariga mos, burun 
tovush bo‘lmagan undoshlar bilan korrelyativ oppozitsiyaga kirishadi: m | p (b), n | t 
(d), ң | k, j | j. 
                                                                 
1
 Абдураҳмонов Ғ.,Рустамов А. Қадимги туркий тил. -Т.,1982.-Б.10
 
2
 Глисон В. Введение в дескриптивную лингвистику. -М.:Иностр.литер.,1969. -С.96;Березин Ф.М.История лингвистических 
учений.
 


34 
 
M  va  n  tovushlari  qadimiy  tovushlar  sifatida  qaralishi  kerak.  Faqat  keyingi 
burun undoshlarining assimilyativ ta’siri natijasida etimologik b (<*n) o‘rnida m ning 
qo‘llanilishi  bundan  mustanodir.  Solishtiring:  o‘zbek  tilida  men,  tat.  Min  «men» 
(meng «xol» (<рun,), o‘zbek tilining qipchoq shevalarida «bo‘yin» (Yuqoridagi  so‘zlar  boshidagi  m  undoshi  so‘z  oxiridagi  n,  ng  nazal 
undoshlarining  regressiv  assimilyatsiyasi  natijasida  etimologik  nazal  bo‘lmagan 
labial, portlovchi b, p undoshlarining nazallashuvidan hosil bo‘lgan.  Hozirgi o‘zbek 
tilining  ayrim  shevalarida  bir  xil  fonetik  qurshovda  (pozitsiyada)  nazal  va  nazal 
bo‘lmagan  undoshlarning  ma’noga  ta’sir  etmagan  holda  o‘zaro  ma’no  almashinish 
holatlari  uchraydi.  Masalan,  murun-burun,  muncha-buncha  kabi.  Bu  esa  hozirgi 
o‘zbek tilida nazallik belgisining fakultativligini ko‘rsatadi. 
 

Download 1,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish