K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Rubidiy va seziy 
Bu  elementlar  spektral  tahlil  vositasida  kashf  qilingan  ilk  kimyoviy  elementlardir. 
Spektral tahlil usulini 1850-1860-yillarda Germaniyalik olimlar Gustav Kirxgof (1824-1887) 
va Vilgelm Bunzen (1811-1899) ixtiro qilishgan. Ushbu usul vositasida moddalar tekshirilsa, 
tekshirilayotgan modda tarkibidagi kimyoviy elementlar atomlari turli xil va bir-biridan yaqqol 
farqlanuvchi  rangli  chiziqlar  ko‘rinishida  namoyon  bo‘ladi.  Albatta,  spektral  tahlil  usulini 
o‘zlari  ixtiro  qilgach,  tabiiyki  ushbu  usul  vositasida  eng  birinchi  ilmiy  tekshirishlarni  ham 
aynan Kirxgof va Bunzen o‘zi olib borgan. Ular dastlabki tekshirishlardayoq, avvaldan ma’lum 
boshqa  elementlarda  kuzatilmaydigan  ikkita  yangi  spektral  chiziqni  aniqlashgan.  Spektrda 
yorqin  havorang  chiziq  bergan  elementga  olimlar  «seziy»  deb  nom  berishgan.  Lotinchada 
ushbu  nom  (caesius)  «havorang»  degan  ma’noni  beradi.  Spektrda  qizil  rang  bilan  namoyon 
bo‘lgan elementga esa, lotinchada «qizil» so‘zini ifodalovchi «rubidus» so‘zidan kelib chiqib, 
rubidiy nomi berilgan. Ishqoriy metallar turkumiga kiruvchi bu ikki elementni o‘zini alohida 
ajratib  olish  uchun  esa,  Kirxgof  va  Bunzen  juda  katta  hajmdagi  ishni  bajarishlariga  to‘g‘ri 
kelgan. Xususan, ushbu elementlarning atiga bir necha gramm tuzlarini olish uchun, olimlar 
Bad-Dyurkxaym  bulog‘idan  chiquvchi  ma’danli  suvdan  44  tonna  hajmdagisini  va  lepidolit 
mineralidan  180  kg  miqdordagisini  qayta  ishlashlariga  to‘g‘ri  kelgan.  Lepidolit  –  kimyoviy 
tarkibi  K(Li,Al)
3
(Si,Al)
4
O
10
(F,OH)
2
  ko‘rinishida  bo‘lgan  alyumosilikati  bo‘lib,  unda 
aralashma ko‘rinishidagi seziy va rubidiy oksidlari mavjud bo‘ladi.