K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Xrom     
Yunon  tilida  «rang»,  «bo‘yoq»  ma’nolarini  beruvchi  so‘z    «chroma»  deb  yuritiladi. 
Haqiqatan  ham,  xromning  ko‘plab  birikmalari  yorqin  rangga  ega.  Xususan,  uning  oksidlari 
yorqin yashil rangda, yoki, tim qora, yoki, qizil bo‘ladi. Xromning gidratlangan tuzlari Cr (III) 
esa yashil, yoki, binafsharang bo‘lishi mumkin. Xromatlar va dixromatlarning rangi esa odatda 
sariq yoki zarg‘aldoq tusda bo‘ladi.  
 
Iridiy     
Iridiy ham xuddi xrom singari, rangiga ko‘ra nomlangan. Qadimgi yunon afsonalarida 
Irida – kamalak ma’budasi va ma’budlarning kotibasi bo‘lgan. Yunonlar kamalakning o‘zini 
esa «iris» deb nomlashgan. Haqiqatan ham, iridiyning birikmalari kamalakning deyarli barcha 
ranglarida  jilvalanadi.  Masalan,  kristall  holatida  uchraydigan  IrCl  moddasi  misga  o‘xshash 
qo‘ng‘ir-qizg‘ish  rangda  bo‘ladi;  IrCl
2
  esa  to‘q  yashil  tusda;  IrCl

–  ochroq  yashil;  IrCl

– 
qo‘ng‘ir-jigarrang  bo‘ladi.  Iridiyning  temir  bilan  birikmasi  IrF
6
  –  sariq;  IrS,  Ir
2
O
3
  va  IrBr
4
 
moddalari  moviy  ko‘k,  IrO
2
  esa  qop-qora  bo‘ladi.  Ayrim  minerallarda  uchraydigan  ko‘p 
ranglar  bilan  tovlanish  hodisasi,  ya’ni,  minerallarning  kamalaksimon  tuslanishi  «irizatsiya» 
deyiladi.   
 
Rodiy     
Rodiyning  1803-yilda  Angliyalik  kimyogar  Uilyam  Xayd  Vollaston  kashf  qilgan.  U 
Janubiy  Amerikadan  keltirilgan  platina  toshini  spirtda  eritib,  natijada  pushti  qizg‘ish  eritma 
hosil  qilgan.  Ushbu  eritma  natriy  geksaxlororodat  (Na
3
RhCl
6
)  edi.  Vollaston  eritmani 
sinchiklab tekshirib, uning tarkibida yangi metall mavjudligini aniqlagan. Ushbu metallga esa 
olim uni hosil qilgan eritmaning rangini berishga qaror qiladi. Yunon tilida pushti qizil rangni 
«rhodeos» deyilgan. Odatda bunday rangga atirgullar ega bo‘ladi. Yunonlar atirgulni rohodon 
deyishgan.  Ya’ni,  ulardan  bu  nom  bir  vaqtning  o‘zida  ham  atirgulni  va  och  pushti  qizg‘ish 
rangni  bildirgan.  Yunon  tilidagi  mazkur  nom  rodiy  elementidan  tashqari,  shuningdek, 


51 
 
rododendoron o‘simligi, hamda, rodonit, rodolit va rodoxrozit minerallarining nomi uchun ham 
tub ildiz sanaladi.  
 

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish