K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

O‘z xossalari, yoki, birikmalarining xususiyatlariga ko‘ra 
nomlangan elementlar 
 
Ftor     
Uzoq yillar mobaynida insoniyatga ushbu elementning faqatgina muayyan birikmalari 
ma’lum  edi  xolos.  Odatda,  kimyogarlar  yaxshi  tanigan  bunday  ftorli  birikmalar  zararli 
moddalar bo‘lgani uchun ham, ular bilan ishlashda juda ehtiyotkorlik bilan ish olib borilgan. 
Masalan,  hatto  shishani  ham  eritib  yuboradigan  va  teriga  tushsa,  juda  qiyin  bitadigan  og‘ir 
yaralar hosil qiluvchi ftorovodorod kislotasi shunday moddalar jumlasidandir. Ftorovodorod 
kislotasining  xossalarini  va  tarkibini  chuqur  o‘rgangan  birinchi  olim,  mashhur  farang  fizigi  
Andre  Mari  Amper  (1775-1836)  bo‘lgan.  U  birikma  tarkibida  vodoroddan  tashqari  yana 
boshqa  bir  kimyoviy  element  mavjudligini  aniqlagan  va  ushbu  elementga  yunonchada 
«intiho»,  «paymona»  ma’nolarini  beruvchi  «phtora»  so‘zidan  kelib  chiqib,  ftor  deb  nom 
berishni taklif qilgan edi. Aytish joizki,  garchi Amper ftorning mavjudligini ilmiy asoslarga 
ko‘ra,  nazariy  aniqlagan  bo‘lsa-da,  lekin,  ftorning  mustaqil  element  sifatida  alohida  holda 
olishni kimyogarlar ancha keyin, aniqrog‘i – 1886-yildagina uddalashgan.   
Amper  taklif  etgan  o‘sha  «ftor»  nomi  fransuz  tili  orqali  rus  tiliga  kirib  kelgan  va 
keyinchalik  o‘zbek  tiliga  ham  aynan  rus  tili  orqali  o‘tgan.  Biroq,  g‘arbiy  yevropa  davlatlari 
tillarida mazkur element biroz boshqacharoq nomlanadi. Xususan, inglizchada ftorni fluorine; 
gollandcha  va  nemischada  fluor,  ispanchada  flúor  va  italyanchada  fluoro  deb  nomlanadi. 
Ushbu  nomlarning  kelib  chiqish  ildizi  flyuorit  minerali  (CaF
2
)  nomiga  borib  taqaladi.  O‘z 
navbatida,  mazkur  mineral  nomi  esa  lotinchadagi  «fluo»,  ya’ni,  «oqmoq»,  yoki,  «filxus»  - 
«oquvchan»  so‘zlaridan  yasalganligini  qayd  etamiz.  Flyuorit  minerali  metallurgiyada 
qo‘llaniladi. 
Siz, 
so‘zning 
o‘zagiga  e’tibor  bersangiz,  uning  «flyuorografiya», 
«fluoressensiya»,  «flyuid»  kabi  ilmiy  terminlar  bilan  o‘zakdosh  ekanini  ilg‘aysiz  va  bu 
haqiqatan ham shunday.