K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Rezerfordiy     
104-raqamli  elementni  olishga  bo‘lgan  urinishlar  1960-yillarning  boshida  Dubna 
laboratoriyasida  Ivo  Zvara  tomonidan  amalga  oshirilgan  edi.  Shuningdek,  Flerov 
boshchiligidagi  guruh  ham  mazkur  elementning  yana  bir  boshqa  izotopini  olganini  e’lon 
qilgan.  Ushbu  ikki  ilmiy  guruh  o‘zaro  kelishib,  104-elementni  SSSRning  yadroviy  dasturi 
rahbari  bo‘lgan  Igor  Kurchatov  (1903-1960)  sharafiga  kurchatoviy  deb  nomlashga  qaror 
qilishgan  edi.  1969-yilda  aynan  ushbu  elementni  mutlaqo  boshqa  usul  bilan  AQSHlik 
kimyogarlar  ham  olishga  muvaffaq  bo‘lishdi.  Ularning  fikricha,  avvalgi  usulda,  ya’ni, 
Dubnaliklar usulida olingan elementni aniq identifikatsiyalash imkonsiz bo‘lgan va aksincha, 

---

47 
 
AQSHliklarning  olgan  104-elementini  aniq  identifikatsiyalash  mumkin  edi.  Haqiqatan  ham, 
okean  orti  laboratoriyasining  tajribalari  nisbatan  asosli  va  aniq  bo‘lib  chiqdi.  Amerikaliklar 
104-elementga mashhur ingliz fizigi Ernest Rezerfordni (1871-1937) sharaflab, rezerfordiy deb 
nom berishni taklif qilishgan. IUPAC esa ushbu elementga Dubna laboratoriyasining nomini 
berishni,  ya’ni,  dubniy  deb  atashni  taklif  qilgan  edi.  Lekin,  oxir-oqibatda,  kimyoviy 
nomenklatura bo‘yicha xalqaro hay’at rezerfordiy nomini ma’qulladi va ushbu nom ilm-fanga 
rasman joriy etildi.  
Siborgiy     
106-raqamli  kimyoviy  elementni  deyarli  bir  vaqtda,  1974-yilda,  Glen  Siborg 
boshchiligidagi  AQSHlik,  hamda  Flerov  boshchiligidagi  SSSRlik  olimlar  olishga  muvaffaq 
bo‘lishgan.  Sezganingizdek,  element  nomi  uni  kashf  qilgan  AQSHlik  olimlar  guruhiga 
rahbarlik qilgan inson sharafiga qo‘yilgan. Faqat, ushbu nom tasdiqlangunicha Siborg deyarli 
23 yil kutdi. IUPAC 106-element uchun siborgiy nomini faqat 1997-yilda yilda tasdiqladi. Glen 
Siborg bundan tashqari, ameritsiy, plutoniy, berkliy, kyuriy, kaliforniy, eynshteyniy, fermiy va 
mendeleyeviy elementlarining olinishida ishtirok etgan. U 1999-yilning 25-fevral sanasida, 85-
yoshida vafot etdi. Harholda, o‘z nomida qo‘yilgan element formulasi Sg tarzida chop etilgan 
katta davriy jadval oldida suratga tushishga ulgurdi.