K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/118
Sana28.09.2021
Hajmi2,13 Mb.
#187364
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   118
Bog'liq
Kimyoga oid atamalar etimologiyasi

Kaliy       
Arab  tilida  «al-quili»  deb  yuritiladigan  so‘z  kulni  va  chog‘lanib  turgan  narsani 
bildiradi.  Arablar  o‘simliklarning  poyasini  yoqishdan  qolgan  kuldan  ajratib  olinadigan 
ishqorni, ya’ni, kaliy karbonatini ham shu nom bilan atashgan. Hozirda ham qishloq joylarda 


59 
 
kulni  yerga  sepish  orqali  yerni  kaliyli  o‘g‘itlash  amaliyoti  uchrab  turadi.  Shuningdek,  opa-
singillarimiz  idishlarni  kullab  yuvish  orqali  ularni  oppoq  qilishni  qoyillatishadi.  Masalan, 
kungaboqar poyasini yoqishdan qolgan kulda 30% gacha kaliy bo‘ladi.  
Arabchadagi «al quili» so‘zidan «al-» old qo‘shimchasini olib tashlab, uni faqat «qiuli» 
tarzida talaffuz qilinishi Yevropa xalqlarida ommalashib ketgan va unga  keyinchalik  «-um» 
qo‘shimchasini  qo‘shish  orqali  kalium  ko‘rinishiga  keltirib  qo‘yishgan.  Zamonaviy  jahon 
tillarining  aksariyatida  bu  so‘z  aynan  kaliy,  yoki,  shunga  o‘xshashroq  tarzda  ifodalanadi. 
Xususan, serb va makedon tillarida kalium, yunonchada kalio, nemischa, gollandcha, norveg 
va shved tillarida ham kalium deyiladi. Ushbu element mutlaqo boshqacha nomlanadigan kam 
sonli tillarga chex va slovak tillari ham kiradi. Ularda ushbu elementni draslik deyiladi. Ingliz 
tilida  esa  kaliyni  potassium  deyiladi.  Kimyogarlar  potash  deb  ataydigan  narsa  aynan  shu 
kaliydir.  U  ham  kul  so‘zi  asosida  yasalgan.  Ya’ni,  inglizchadagi  «ash»  so‘zi  ham  kulni 
bildiradi. «Pot» esa tuvakni ifodalaydi. Polyak, ispan va italyan tillarida ham kaliyni potash 
deb ataladi. Faqat ularda til qoidalariga ko‘ra bu so‘z potasió (ispancha), potassio (italyancha), 
hamda,  potas  (polyakcha)  ko‘rinishida  yoziladi.  Bizda  esa  potash  deganda  kaliy  karbonati 
tushuniladi. Avvallari kaliy karbonatini katta-katta xumlarda kulni qaynatish orqali olishgan. 
Bilasizki,  kul  juda  ishqoriy  modda  bo‘lib,  o‘yuvchi  xossalarga  ega.  Kulning  va  kaliy 
elementining  Arabchadagi  «al  quili»  ko‘rinishdagi  nomi  «alkali»  tarzida  ko‘plab  Yevropa 
tillarida  ishqorlar  uchun  umumiy  nom  sifatida  ham  kirib  kelgan.  Shu  sababli  ham,  ishqorli 
batareykalar  ustida  «alkaline»  so‘zini  uchratish  mumkin.  Alkaloid  terminining  ildizi  ham 
aynan shu so‘z bilan bog‘liqdir.   
 

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish