K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Natriy      
XVIII-asrda  o‘yuvchi  natriy  –  NaOH  ni  inglizlar  «natron»  deyishar  edi.  U  azotning 
lotinchasi – nitrogenium bilan qarindosh so‘z hisoblanadi. Yodingizda bo‘lsa, azot haqida gap 
ketganda uning lotinchasi «selitra tug‘diruvchi» ma’nosini berishini aytgan edik. Lotinchada 
«nitrium» degani o‘z-o‘zidan shakllangan ishqoriy tuzni bildiradi. Hozirda esa natron deganda 
formulasi 
Na
2
CO
3
×10H
2
O 
bo‘lgan 
mineralni 
aytiladi. 
Shuningdek, 
tarkibi 
Na
2
CO
3
×NaHCO
3
×2H
2
O  bo‘lgan  mineralni  esa  trona  deyiladi.  NaOH  va  CaOH 
aralashmasidan iborat ohakni esa natron ohagi deyiladi. Chili selitrasi esa natriy nitrati bo‘ladi.  
Qadimgi  Misrliklar  mo‘miyolash  uchun  natriyli  tuzlardan  foydalanishgan  va  o‘sha 
tuzlarni  Misrliklar  «natrun»  deb  nomlashgan.  Demak,  aslida  bir-biriga  mutlaqo 
o‘xshamaydigan ikki element – azot va natriyning nomlarining tub ildizi o‘zaro tutashar ekan!  
Natriyni ingliz tilida va ko‘plab xalqaro manbalarda sodium tarzida yuritiladi. Ushbu 
nom  Arabchadagi  «suvvad»  so‘zidan  kelib  chiqqan  deb  taxmin  qilinadi.  Arablar  qirg‘oqqa 
yaqin  joylarda  o‘suvchi  dengiz  o‘tlaridan  birini  shunday  nomlashgan.  Bu  o‘simlik 
boshqalaridan shunisi bilan farq qiladiki, uning poyasini yoqqandan keyin qolgan kulda kaliy 
karbonati  emas,  balki,  aynan  natriy  karbonati  hosil  bo‘ladi.  Arablar  va  dengiz  bo‘yida 
yashovchi  boshqa  xalqlar  aynan  shu  o‘simlik  kulidan  katta  miqdorlarda  soda,  ya’ni,  natriy 
ishlab  chiqarishgan.  Hozirda  italyanlar,  ispanlar  va  fransuzlar  ham  natriyni  «sodium»  deb 
yuritishadi. «Sodium» terminini ser Gemfri Devi fanga taklif qilgan.  
«Natriy» atamasini esa Yens Yakob Berselius taklif qilgan. Shu sababli, Berseliusning 
ona tili – shved tilida ham ushbu element «natrium» deb ataladi. Shuningdek, nemislar ham bu 
elementni xuddi shunday yuritishadi. Aynan nemis tilidan bu nom keyinchalik rus tiliga kirib 
kelgan va rus tili orqali o‘zbek tiliga xuddi shu ko‘rinishda qabul qilingan.