Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Anton Chexov
292
o‘ylashardi. Hammalari meni oliyjanob odam 
deb o‘ylashardi. Kattalar ham, bolalar ham xo-
nada oliyjanob odam yurganligiga his qilishar-
di. Bu esa munosabatlarimizga iliqlik bag‘ish-
lardi. Men va Anna Alekseyevna bilan birga te-
atrga har doim yayov borardik. Biz yonma-yon 
o‘tirganimizda yelkalarimiz bir-birimizga te-
gib turardi. Men indamay, qo‘lidan binoklni 
olardim va ayni ana shu daqiqada uning naqa-
dar yaqinligini, meniki ekanligi, bir-birimizsiz 
yashay olmasligimizni his qilardim, lekin te-
atrdan chiqishimiz bilan biz xuddi begonalarga 
o‘xshab xayrlashardik. Shaharda biz haqimiz-
da turli mish-mishlar tarqatishgandi, ammo 
ularning birortasi haqiqat emasdi. 
Oxirgi yillarda Anna Alekseyevna butun ha-
yotini ma’nisiz o‘tkazganini his etganida, erini 
va bolalarini ko‘rgisi kelmay qolganida, ruhi 
cho‘kkan vaqtlarida tez-tez goh onasinikiga, 
goh opasinikiga ketib qolardi. U asablari buzil-
gani bois davolanardi. Begonalar oldida u meni 
ko‘rganida kayfiyati yo‘qolib qolar, nima haqida 
og‘iz ochmasam u fikrimga qo‘shilmasdi. Agar 
birov bilan bahslashayotgan bo‘lsam, albat-
ta raqib tomonga o‘tib olar, bunday bahslarda 
g‘olib chiqqanimda esa u sovuqqonlik bilan:
– Tabriklayman! – derdi. Shu bois jim turar-
dik. Hammamiz sukut saqlardik. 
Agar men u bilan teatrga borib, qo‘lidan bi-
noklni olishni unutsam u menga qarab:
– O‘zim ham buni unutasiz, deb o‘ylagan 
edim, – derdi.

---

Buqalamun
293
Baxtgami yoki baxtga qarshimi hayotimizda 
baribir ertami-kechmi tugamaydigan narsa ning  
o‘zi yo‘q. Luganovichni shimoliy guberniyaga 
boshliq qilib yuborishdi. Ayriliq onlari keldi. Uy 
jihozlari, otlar va dala-hovlini sotish kerak edi. 
Dala-hovliga borganimizda oxirgi marta yashil-
ga bo‘yalgan uyning tomiga va boqqa mehr bi-
lan nazar tashladik. Hamma xafa edi. Men esa 
faqatgina dala-hovli bilan xayrlashishga to‘g‘ri 
kelmasligini yaxshi anglardim. Avgustning 
oxirida Anna Alekseyevnani shifokorlar tavsi-
ya qilishganidek Qrimga jo‘natishga qaror qil-
gandik. Ko‘p o‘tmay Luganovich bolalari bilan 
o‘zining shimoliy guberniyasiga yo‘l oladi. 
Biz Anna Alekseyevnani ko‘pchilik bo‘lib ku-
zatdik. U eri va bolalari bilan xayrlasharkan, 
uchinchi qo‘ng‘iroq chalinishiga bir daqiqa qol-
gandi. Men u unutib qoldirgan oxirgi jomadon-
ni javonga joylashtirish uchun kupega qarab 
yo‘l oldim. 
Xayrlashish kerak edi... Kupeda yolg‘iz qol-
ganimizda ko‘zlarimiz to‘qnashdi. Kuch ikki-
mizni ham tark etgandek bo‘ldi. Men uni 
bag‘rimga bosdim. U esa ko‘kragimga yuzlari-
ni bosdi va ko‘z yoshlarni to‘xtatib bo‘lmasdi. 
 Uning yuzlarini, bo‘yinlari va qo‘llarini o‘par-
kanman, sevishimni tan oldim. Oh, biz naqadar 
baxtsiz edik. Yuragimni yondirayotgan darddan 
azob chekarkanman, shuncha yil o‘zimni oddiy 
va arzimas yolg‘onlar bilan aldab kelganligim-
ni, bular esa meni sevishga qanchalar to‘sqin-
lik qilganligini tushundim. Muhabbat bu – 

---

Anton Chexov
294
ulug‘ tuyg‘u. Baxtmi yo baxtsizlikmi, gunohmi 
yo savobmi, deb bosh qotirish shart emas, u 
bulardan-da muhimroq ekanligini ang 
ladim. 
Bunday ishlarda aqlga emas, ko‘ngilga taya-
nish kerak. 
Men uni oxirgi marta o‘pdim va biz bir umr-
ga ayrildik. Poyezd yo‘lga tushdi. Men qo‘shni 
bo‘sh kupeda o‘tirib, birinchi stansiyagacha 
yig‘ladim. Keyin Sofinagacha yayov ketdim... 
Alyoxin so‘zlayotganda yomg‘ir tinib os-
monda quyosh charaqlab turardi. Burkin va 
Ivan Ivanovich ayvonga chiqishdi. Bu yerdan 
bog‘ning go‘zal ko‘rinishi ko‘zga tashlanayot-
gandi. Quyosh esa ko‘zguga o‘xshab nur so-
chardi. Ular havas va achinish aralash hozir-
gina mehrli, ma’yus ko‘zlari bilan ularga bo-
qib, samimiyat o‘z muhabbat tarixini so‘zlab 
bergan odam taqdiri haqida o‘ylayotgandilar. 
Chindan ham g‘ildirakda aylanayotgan olma-
xonga o‘xshab, bir chekka qishloqchada qolib, 
yo ilm, yo boshqa ish bilan shug‘ullanganida, 
balki hayoti hozirgidan yaxshiroq bo‘lardimi? 
Kupeda yosh ayolning yuz-ko‘zlaridan, bo‘yin-
laridan o‘pib xayrlashayotgan chog‘da xayolan 
uning g‘amgin yuzini tasavvur qildilar. Ikkisi 
ham o‘sha ayolni shaharda bir necha marotaba 
uchratishgan, Burkin u bilan tanish edi va uni 
nihoyatda chiroyli deb bilardi. 

---