|
Buqalamun
283
mardikorlarga o‘xshab qattiq mehnat qilma-
sangiz, bu yerlar juda oz hosil beradi. Zarar qil-
ishni istamagan odam dalada butun oilasi bilan
erin may ishlaydi. Bu yerda hamma baravar ter
to‘kadi. Bir qarich yerni ham bo‘sh qoldirmay,
qo‘shni qishloqdagi erkak va ayollarni mehnat
qilishga undadim. Qishloqda har kun ishim
boshimdan oshib yotardi. O‘zim ham ular qa-
tori yerni yumshatar, ekar, o‘rardim, ochlikdan
tomorqadan bodring yeydigan qishloq mushu-
giga o‘xshab, zerikkanimdan dalada tentirar-
dim. Butun tanam oqarib yotardi va men to‘g‘ri
kelgan joyda uxlardim. Boshida tarbiya ko‘rgan
odam kabi bunday og‘ir hayotni men o‘zimning
oliy nasablarga xos fazilatlarim bilan uyg‘un-
lashtirib olib boraman, deb o‘ylagan edim. Men
bu yerda yuqoridagi maxsus va hashamatli xo-
nalardan biriga joylashdim. Kaminaga har kuni
nonushta va tushlikdan so‘ng likyor qo‘shilgan
qahva berish kabi yozilmagan qoidani o‘rnat-
gandim. Kechqurun uxlashdan oldin «Yevropa
xabarlari» gazetasini o‘qirdim. Ammo bir kuni
bizning ruhoniy otaxonimiz Ivan keldi-yu, bir
o‘tirganda mening hamma likyorlarimni ichib
qo‘ydi. Yozda ish ko‘pligidan men o‘z yotog‘imga
qaytishga ulgurmasdim hamda pichan xonada
yoki o‘rmon qorovulxonasida uxlab qolardim,
o‘qishga vaqt topolmaganim uchun «Yevro-
pa xabarlari»ni ham ibodatxonaga yetkazish
odatga aylandi. Asta-sekin men pastga odam-
lar ovqatlanadigan oshxonada ovqatlanadi-
gan bo‘ldim. Avvalgi hashamatdan faqat otam
Anton Chexov
284
davrida xizmat qilgan xizmatchilar qolgandi,
ularni ishdan bo‘shatish esa men uchun ni-
hoyatda og‘ir edi.
Ilk yillarda meni bu yerda hurmatli qozi si-
fatida saylangandi. Qachondan-qachon sha-
harga borish va tuman sudining yig‘ilishlarida
qatnashishimga to‘g‘ri kelardi, bu esa menga
juda yoqardi. Bu yerda ayniqsa, qishda ik-
ki-uch oy hech qayerga chiqmasdan yashasang
oxir-oqibat qora kamzulingni sog‘inib qolar-
kansan. Tuman sudida esa kamzullar ham,
mundirlar ham, fraklar ham va suhbatlashish
mumkin bo‘lgan ziyoli odamlar, huquqshuno-
slar ham bor edi. Pichanxonadagi tun, oddiy
xalq ovqatlanadigan oshxonadagi kursidan ke-
yin, yengil oyoq kiyimida ozoda orom kursida
ko‘kra gingda zanjir bilan o‘tirish bu – haqiqiy
shohona hayotga o‘xshab tuyiladi! Shaharda
meni yaxshi qabul qilishardi, yangi tanishlar
orttir dim. Tanishuvlar orasida tuman sudyasi-
ning o‘rtog‘i Luganovich bilan kechgan tanishuv
men uchun foydali va yoqimli bo‘ldi. Uni siz
ikkingingiz ham yaxshi taniysiz, ajoyib shaxs.
Bu o‘sha shov-shuvlarga sabab bo‘lgan yong‘in
ishini ko‘rib chiqish paytida ro‘y bergandi. Ish
ikki kun davom etdi, barchamiz holdan toygan-
dik. Luganovich menga qaradi-da:
– Bilasizmi nima? Yuring, yaxshisi, menikiga
tushlik qilish uchun boramiz, – dedi.
Luganovich bilan rasman tanish edik. Hech
qachon unikiga mehmonga borganim sabab bu
men uchun kutilmagan taklif bo‘ldi. Men faqat
bir daqiqaga o‘z xonamga kiyinish uchun kir-
Buqalamun
285
dim va u bilan tushlik qilgani jo‘nadim. Shun-
day qilib, o‘sha kuni menga Luganovichning
xotini Anna Alekseyevna bilan taninish imkoni-
yati tug‘ilgandi. U paytda u hali juda yosh edi.
U yigirma ikki yoshdan oshmagan juvon olti oy
oldin birinchi farzandini dunyoga keltirgandi.
Bu o‘tmish ishi... hozir o‘sha paytda ayolning
aynan qaysi jihati yoqqanligini aniq tasvirlab
berolmayman-u, biroq unda menga yoqib qol-
gan g‘aroyib jihat bor edi. Tushlik vaqtida men
qarshimda ilgari hali hech qachon uchratmagan
navnihol, chiroyli, mehribon, odobli, jozibali ayol
turganligini his qildim va shuning bilan birga
tanish, istarali chehrani, chiroyli, aqlli ko‘zlar-
ni qachonlardir bolaligimda onamning javonida
turgan albomda ko‘rgandek issiq tuyildi.
Hibsga olingan to‘rt nafar yahudiyni uyush-
gan jinoyatchilikda ayblab, yong‘inni chiqa-
rishda ularning qo‘li bor deb hisoblashdi, ammo
bu menimcha, asossizdek edi. Tushlik vaqti
men juda tashvishlanib, nimalar deganimni
hozir eslolmayman-u, ammo mening so‘zlarim
Anna Alekseyevnaning har zamon-har zamon-
da boshini silkitib, eriga qarab:
– Dmitriy, axir shunaqasi ham bo‘lishi mum-
kinmi? – deb so‘rashga majbur qilardi.
Luganovich dunyodagi ishonuvchan va
oqko‘ngil kishi bo‘lgani uchun ham «Odam sud
kursisiga o‘tirdimi, demak, u – aybdor», degan
qoidaga ko‘r-ko‘rona ishonar, sud chiqargan
hukmga esa shubha bilan qarash va, ayniqsa,
buni oddiy tushlik vaqtida muhokama qilishga
esa qarshi edi, bu masalani u qog‘ozlarda qayd
Do'stlaringiz bilan baham: |
