«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

67-savol.Retikulyar formatsiyasining fiziologiyasi
Aslini olganda, retikulo-
spinal aloqadorlikni o‘rganish tarixi I.M.Sechenovning 
mashhur tajribasidan boshlandi. U tajriba o‘tkazib, ko‘ruv do‘mboqlarining 
ko‘ndalang kesimiga osh tuzi kristalli bilan ta‘sir qilib, orqa miya reflekslarini 
tormozlash mumkinligini ko‘rsatgan edi. G.Megun zamonaviy elektrofiziologik 
usullar yor
damida o‘tkazgan tajribalarida retikulyar formatsiyaning bir 
tomoniga kucnsiz elektr toki bbilan ta‘sir qilish orqa miyaning faqat o‘sha 
tomonidagi motoneyronlarnigina tormozlashi aniqlandi. Kuchliroq tok bilan 
ta‘sir qilinsa, orqa miyaning har ikki tomonidagi neyronlar tormozlanadi. Bu 
retikulyar formatsiyaning uzunchoq miyadagi qismiga xos.
Retikulyar formatsiyaning orqa miya reflekslariga tormozlovchi ta‘sir qilish 
mexanizmini o‘rganish bu ta‘sirning ikki yoi bilan amalga oshishini ko‘rsatadi. 
Birinchodan, retikulo-spinal tushuvchi yoi tolalarining tormozlanishi Renshou 
hujayralarida sinapslar hosil qilishi va bu tolalar orqali retikulyar formatsiyadan 
orqa miyaga yetib kelgan impulslarning Renshou hujayralari 
qo‘zg‘aluvchanligini oshirib, ularning motoneyronlarni tormozlash kuchini 
oshirishi aniqlandi.
Ikkinchidan, retikulo-spinal yoi tolalarining orqa miya motoneyronlariga 
bevosita ta‘sir qilishi mumkinligi ko‘rsatib berildi.
Retikulyar formatsiyaning orqa miya reflektor faoliyatini faollovchi ta‘siri 
motoneyronlarning qo‘zg‘aluvchanligini bevosita oshirish yoki Renshou 
hujayralari faolligini susaytirish natijasida yuzaga chiqadi.

---

Retikulyar formatsiya skelet muskullari tonusini boshqarishda ham ishtirok 
etadi. U gamma-motoneyronlar orqali muskul duklaridagi intrafuzal tolalarni 
qo‘zg‘atib, ularni taranglashtiradi. Natijada duk yadrosidagi retseptorlardan 
markazga intiluvchi impulslar ko‘plab kela boshlayda. Bu impulslar alfa-
motoneyronlar qozg‘aluvchanligini kuchaytirib, ekstrafuzal tolalar tonusini 
oshiradi.
Demak, retikulo-spinal munosabatlar ancha murakkab. Retikulyar formatsiya 
orqa miya motoneyronlarining qo‘zg‘aluvchanligini o‘zgartirib, spinal 
reflekslarning yuzaga chiqishini osonlashtiradi yoki ularni tirmozlaydi. Bundan 
tashqari, retikulyar formatsiyagamma-
motoneyronlarga ta‘sir qilib, muskul 
duklaridagi retseptorlarning sezgirligini o‘zgartiradi va muskul tonusini 
boshqarishda ishtirok etadi. Bunda duklardagi markazga o‘tuvchi va qaytar 
aloqani ta‘minlovchi impulslarning ahamiyati katta.