«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

TO
RSIMON FORMATSIYA VA YARIMSHARLAR PO’STLOG’I  
(retikulo-kortikal aloqadorlik)
To‘rsimonformatsiya miyaning yuqori qismlari bilan ham ikki timonlarna 
bog‘langan (22-rasm). Bular ichida retikulyar formatsiyadan talamusning 
nospetsifik yadrolari orqali yarim 
sharlar po‘stlog‘ining deyarli hamma 
sohasiga o‘tgan yo`llar juda ahamiyatli. Bu aloqaning uzilishi (miya stvolini 
o‘rta miya ro‘parasida ko‘ndalang kesish) hayvonda chuqur uyqu paydo qiladi 
Miya stvoli yallig‘langan yoki shikastlangan bemorlarni kuzatish ham shundan 
dalolat beradi. Bunday bemorlar yillab uxlashi mumkun. O‘z vaqtida I.P.Pavlov 
surunkasiga 20 yil uxlagan kasalni kuzatgan. Bir fransuz ayolining 18 yil 
uxlagani ma‘lum.
Buning aksi ham bo`ladi. Masalan, ingliz fuqarosi Lesli Gembl 1970-yilda 
samolyot pillapoyasidan ko‘tarilayotib, boshini samolyot eshigining kesakisiga 
qattiq urib oladi. Shundan keyin u 12 yil davomida bir zum ham uxlarnagan. 
1077-yilda matbuotda Eron fuqarosi Majid Zandining 23 yil uxlarnagani 
to‘g‘risida yozilgan edi. U ham boshi lat yegandan keyin shu ko‘yga tushgan.
Buning sababi tahminan quyidagicha bo`lishi mumkin. Boshning qattiq urilishi 
natijasida retikulyar formatsiyaning miya po‘stlog‘iga faollashtiruvchi ta‘sir 
ko‘rsatadigan sohasining shikastlanishi kichik chandiq hosil qilgan. Bu 
chandiq atrofidagi neyronlarga ta‘sir qilib, po‘sloqning faolligini oshirgan va 
bemorni uyqudan mahrum qilgan. Demak, to‘rsimon formatsiya katta yarim 
sharlar po‘stlog‘iga kuchli ta‘sir ko‘rsatib, uning faolligini tutib turadi. O‘z 
navba
tida, yarim sharlar po‘stlog‘idan, miyachadan, po‘stloq osti 
gangliylaridan va boshqa tuzilmalardan kelgan impulslar retikulyar 
firmatsiyaning faolligiga sezilarli ta‘sir ko‘rsatadi.
To‘rsimon formatsiyaning oraliq miya markazlari, po‘stloq osti yadrolari, limbik 
tizim bilan aloqadorligining o‘zgarishi odam va hayvonlarning xulq-atvoriga 
ta‘sir qiladi.