Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Яшаш ҳуқуқи бир неча ҳуқуқий воситалар мажмуи билан таъминлана-
ди ва булар ўз аксини асосий қонун ҳисобланган Конституцияда, соҳавий 
қонунчиликда топади.
Биринчидан, бу конституциявий кафолатлар яхши ҳаётни таъминлаш 
ва инсонни эркин ривожланишини, кам таъминланган фуқароларни давлат 
томонидан қўллаб­қувватланишини ва бошқа ижтимоий ҳимоя кафолатини 
таъминлайдиган кафолатлардир. Қийноққа солинмаслик ҳуқуқи ва бошқа 
шафқатсиз муносабат ва тазйиққа дучор этилмаслик, ҳамда тиббий, илмий 
ва бошқа тажрибалардан ҳимоя; шахсий мулкка эга бўлиш ҳуқуқи; меҳнат 
қилиш ҳуқуқи, хавфсиз ва гигиенага жавоб берадиган шарт­шароитларда 
ишлаш, давлат томонидан ўрнатилган минимал миқдордан кам бўлмаган иш 
ҳақини олиш; дам олиш ҳуқуқи; ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқи; соғлиқни 
сақлаш ва тиббий ёрдам олиш ҳуқуқи; тоза атроф­муҳит ҳуқуқи.
Иккинчидан, бу ҳуқуқий нормалар инсон ҳаёти ва соғлиғи учун хавф 
солувчи моддалар (препаратлар), қуроллар, механизмлар, физик кучлар-
ни қўлланилишига чегара белгилайди. Асосан, норматив­ҳуқуқий актлар-
дан Жиноят кодекси, Жиноят­процесуал кодекси, Маъмурий жавобгарлик 
тўғрисидаги кодекс ҳақида гап бормоқда.
Учинчидан, инсон ҳаёти ва соғлиғи учун зарар келтирадиган ёки шундай хавф 
туғдирадиган жавобгарлик чоралари. Бундай чоралардан аксария ти Ўзбекистон 
Республикасининг Жиноят кодексининг махсус қисмида мустаҳкамланган, 
яъни қасддан одам ўлдириш, қасддан баданга оғир тан жароҳати етказиш, 
хавф остида қолдириш. Ўта хавфли жиноятлар бутун дунёга ва инсониятга 
хавф солувчи сифатида кўриб чиқилади, яъни тақиқланган оммавий қирғин 
қуроллари ишлаб чиқариш ва тарқатиш, уруш олиб боришнинг тақиқланган 
усул ва воситаларидан фойдаланиш, геноцид.
Санаб ўтилган ҳуқуқий нормалар ҳаётга бўлган ҳуқуқни таминловчи 
ҳаракатларнинг қонуний ёки қонуний эмаслигини белгилаш учун ҳам ишла-
тилади.