Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

Суд орқали ҳимоя қилиш ҳуқуқи инсоннинг муҳим, азалдан, ажралмас 
ҳуқуқлари қаторига киради. Кейинги йилларда кучли, амалий натижали, тез-
кор ва ваколатли суд ҳимоясига бўлган эҳтиёж анча кўпайди, иқтисодий, ижти-
моий ва сиёсий ислоҳотлар шароитларида алоҳида жиддий аҳамият касб этди.
Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари муаммосининг долзарблиги, нафақат мезон 
сифатида, балки ижтимоий ривожланишнинг йўналиши сифатида майдонга 
чиқаётган халқаро андозаларни ҳуқуқий амалиётга киритиш билан ҳам бево-
сита боғлиқдир.
Шахснинг ҳуқуқий мақоми концепциясини тадқиқ қилиш давлат ва ҳуқуқ 
назариясида, соҳавий юридик фанларда ўз аҳамиятига эга бўлган ва ҳозирда 
ҳам ўз аҳамиятига эга.
Шахснинг ҳуқуқий мақоми муаммоси инсон ҳуқуқлари назарияси ва ама-
лиётининг таркибий қисми ҳисобланади. Мазкур муаммони ҳал этиш жамият­
нинг олий қадрияти ҳисобланган шахснинг ҳуқуқий аҳволини такомиллаш-
тириш йўлларини аниқлашга имкон беради.

---

44
4­БОБ.
АСОСИЙ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ 
ВА МАЗМУНИ
4.1. Шахсий ҳуқуқ ва эркинликларнинг мазмуни ва моҳияти
Инсон ҳуқуқлари моҳияти турли жиҳатлардан келиб чиқувчи инсон ҳуқуқлари 
комплекс ижтимоий ҳодиса бўлиб, унда ижтимоий ҳақиқат ва жамият онги-
нинг турли хил шакллари бирлашади.
Инсон ҳуқуқларининг ижтимоий-иқтисодий жиҳатининг моҳияти мав-
жуд жамият ижтимоий-иқтисодий шартлари билан таърифланади. Улар меҳнат 
эркинлиги, шахс ривожланиши, яхши яшаш даражаси, инсоният ривожланишида-
ги тараққийпарвар иқтисодий эҳтиёжларни ва одамлар ижтимоий манфаатларини 
кўрсатади. Ва, бу инсон ҳуқуқи моҳиятининг энг муҳим жиҳатларидан биридир.
Ҳуқуқий нуқтаи назардан инсон ҳуқуқлари моҳияти юридик категория 
ҳисобланади, халқаро норма ва давлат ички ҳуқуқ нормаларида (конституциявий, 
маъмурий, фуқаро ҳуқуқи, жиноий, жиноий процессуал ва бош.) қайд этилади. 
Турли инсон ҳуқуқлари субъективдир. Бу дегани, юридик фанда ишлаб чиқилган 
субъектив ҳуқуқ кўринишлари, асосан, инсон ҳуқуқларига ҳам тегишлидир.