|
XXVI
Savobli muhabbat
There also was of course in Adeline
That calm patnician polish in the address.
Which ne’er can pass the equinoctial line
Of any thing which Nature would express:
Just as a Mandarin finds nothing fine,
At least his manner suffers not to guess
That any thing he views can greaty please.
Don Juan, c. XIII, st. 34.
48
«Bu oiladagilarning hammasi qandaydir hovliqib fikr yuriti-
shadi, – deya o‘ylardi marshalning bevasi. – Mana endi ular manovi
abbatchalariga shaydo bo‘lib yurishibdi. Yigitcha esa ko‘zlarini sizga
48
Adelinada beshak takabburlik bor edi,
Har bir muomalada kibr-u havo hukmron.
U g‘urur, kibr-u havo hislarin jilovlardi,
Tuyg‘ularni erkiga qo‘ymas edi hech qachon,
Hislarni bo‘sh qo‘ymoqchi – jinoyatday bo‘lardi.
Xuddi shundoq, nafratli, parvo ham qilmay, boyon
O‘zidan ketganicha qotib turar purviqor.
Bayron. «Don Juan», XIII bob, 34-band.
450
tikib gapingizga quloq solishdan boshqasini bilmaydi. Lekin ko‘zlari
ancha chiroyli qurmag‘urning».
Jyulen esa, o‘z navbatida, de Fervak xonimning muomalasida
bekam-ko‘st nazokat va har qanday kuchli his-tuyg‘udan butunlay
mahrumlik sifatida namoyon bo‘ladigan asilzodalarga xos vazminlik
namunasini ko‘rardi. Daf’atan qilingan bironta keskin harakat, o‘zini
tuta bilmaslik xuddi o‘ziga tobe odamlarga yengil muomala qilish kabi
de Fervak xonimni doim xijolatga solardi. Hissiyotga berilish uning
nazarida, ma’naviy nosog‘lik kabi bir narsa ediki, bunday xislatdan
inson uyalmog‘i lozim bo‘lardi, zero bu narsa oliy tabaqaga mansub
bo‘lgan kishining sha’niga sira ham yarashmas edi! U eng yaxshi
ko‘radigan narsa qirolning so‘nggi shikori haqida suhbat qurish bo‘lib,
sevimli kitobi esa, «Sen-Simonning memuarlari» edi. Xonim ayniqsa
bu kitobning shajara qismini yaxshi ko‘rardi.
Mehmonxonada de Fervak xonimning sevimli joyi bor edi, zero
u yerning yorug‘i xonimning husnini yanada bo‘rttirib ko‘rsatardi.
Jyulen buni bilar va shu boisdan ham oldindanoq o‘sha yerga borib,
o‘rnashib olardi. Lekin u doim stulni Matildaga ko‘rinmaydigan qilib
o‘tirishga harakat qilardi. Yigitning o‘jarlik bilan undan o‘zini olib
qochishidan hayratga tushgan qiz shunday ajoyib kechalardan birida
zangori divanni tark etdi-da, qo‘lida tikayotgan kashtasi bilan mar-
shal bevasi kreslosi oldida turgan mo‘jazgina stol yoniga kelib o‘tirdi.
Jyulen endi uni yaqindan, de Fervak xonim shlyapasi soyabonining
shundoqqina tagidan ko‘rib turardi. U o‘z taqdirining hukmdori bo‘lib
qolgan bu ko‘zlarni kutilmaganda, shunday yaqindan ko‘rib, avvaliga
qo‘rqib ketdi, keyin esa birdan butun loqaydligi g‘oyib bo‘lib, so‘zlay
boshladi, so‘zlaganda ham juda yaxshi so‘zladi.
U faqat de Fervak xonimga qarab so‘zlardi-yu, biroq maqsadi
Matildaning qalbiga ta’sir qilish edi. Yigit shu qadar berilib ketdiki,
de Fervak xonim uning nimalar haqida gapirayotganini mutlaqo
tushunmay qoldi.
Bu ajoyib muvaffaqiyat edi. Agar Jyulen nutqini nemislarga xos
mistik, yuksak diniy va iezuitlarcha ruhdagi bir necha ibora bilan
yakunlashning fahmiga borgani-da edi, de Fervak xonim, chamasi,
unq darhol asrni tubdan o‘zgartiruvchi buyuk kishilar safiga qo‘shib
qo‘ygan bo‘dardi.
«Mayli, agar u de Fervak xonim bilan shunday berilib suhbat qu-
rish darajasida befarq ekan, – deya o‘ziga tasalli bermoqchi bo‘lardi
m-l de lya Mol, – u holda uning gaplariga ortiq quloq solib o‘tirmay-
451
man». U chindan ham kechaning oxirigacha o‘z so‘zida turdi, biroq
bunga osonlikcha erishmadi.
Yarim kechada qiz qo‘lida shamdon bilan onasini yotoq bo‘lmasiga
kuzatib qo‘yar ekan, de lya Mol xonim zinadoyada to‘xtab, Jyulenni
maq tay boshladi. Bu gapdan Matildaning yanada ko‘proq zardasi
qaynadi va u tuni bilan uxlayolmay ciqdi. U faqat bir narsadan taskin
topardi:
«Men nafratlanadigan xislatlar marshal bevasiga fazilat bo‘lib
ko‘rinadi, albatta. U Jyulenni juda ajoyib yigit deb hisoblayotgan
bo‘lsa kerak».
Jyulenning o‘ziga kelsak, u harakatsizlik holatidan qutulgan bo‘lib,
endi o‘zini unchalik baxtsiz his etmasdi, uning ko‘zi tasodifan rus char-
midan ishlangan va knyaz Korazov ellik uch dona ishqiy maktubga
qo‘shib sovg‘a qilgan karmonga tushib qoldi. Yigit birinchi maktubni
ochdi-yu, uning oxirida: «Birinchi maktub birinchi uchrashuvdan
so‘ng oradan bir hafta o‘tgach yuboriladi», degan ilovani o‘qidi.
«Ana xolos, kechikibman-ku! – deya xitob qildi Jyulen, – de Fer-
vak xonim bilan uchrasha boshlaganimga ancha bo‘ldi-ku axir». U
darhol o‘sha ishqiy maktubni ko‘chirib yoza boshladi, bu ezgulik
to‘g‘risidagi har xil balandparvoz so‘zlar qalashtirib tashlangan
va’zgo‘ylikning xuddi o‘zginasi edi, uni o‘qigan odam zerikib o‘lishi
mumkin edi. Jyulenning omadi bor ekan, u ikkinchi sahifani ko‘chira
turib, uxlab qoldi.
Bir necha soatdan so‘ng u ko‘ziga tushgan quyosh nuridan
uyg‘onib ketdi, ma’lum bo‘lishicha, u tuni bilan shunday stol yonida
o‘tirib chiqibdi. Endi uning uchun hayotdagi eng mashaqqatli narsa
uyg‘onish daqiqasi bo‘lib qolgan edi, zero yigit ko‘zini ochishi bilanoq
o‘z baxtsizligini eslardi. Bu tongda esa xatni ko‘chirib tugatar ekan,
u deyarli jilmayib o‘tirdi. «Nahotki, – derdi u o‘ziga-o‘zi, – dunyoda
chindan ham shunday gaplarni yozishga qodir bo‘lgan bironta yigit
topilsa!» Maktub oxirida u qalam bilan yozilgan shunday ilovani o‘qidi:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
