Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

2. Хуфёна иқтисодиёт ва коррупция миқёсларини камайтиришда 
давлатнинг роли мавзусига 
АҚШ Парламенти, Германия Бундестаги, Россия Думаси ва Ўзбекистон 
Олий Мажлиси ўртасида фарқ борлиги ҳаммага аён. Уларни қонун 
ижодкорлиги фаолияти билан шуғулланишлари, мамлакатда амал қиладиган
норматив-хуқуқий асосларини яратиш масъулияти берилганлиги улар 
сўзини ўз макони учун устунлиги кафолатидир. Ҳар бир конституцион тузум 
маъмурий вакиллари ўзига хос ваколат доирасига эга ва бу ҳолат бундай 
вакилларнинг виждонан иш юритишлари, халқ, мамлакат олдида 
жавобгарликларини доимо эслатиб туриши муқаррар.
Лекин Қадимги Римдан ҳам қадимроққа бориб тақаладиган Коррупция 
тушунчаси негадир оддий фуқаро, деҳқон, ҳунарманд учун эмас, айнан 
хукумат доирлари вакилларига, улар фаолиятига даҳлдор тушунча. 
Сизнингча нега шундай? Оддий деҳқон коррупция иштирокчиси бўлиши 
мумкинми? Жавобингизни мисоллар билан изоҳлаб беринг.
ҚУЙИДА КЕЛТИРИЛГАН ФИКРЛАР
ТЎҒРИМИ ЁКИ НОТЎҒРИМИ? 
Танқид қилма – барча фикрлар тенг қадрли! 
1. Ҳуқуқий қоидалардан бўйин товлаш билан боғлиқ харажатлар 
қуйидагиларни ўз ичига олади: солиқ ва бошқа молиявий маслаҳатчилар 
хизматларига ҳақ тўлаш; ишлаб чиқариш ҳажмининг чекланиши ва 
реклама натижасида йўқотилган фойда ва бошқалар.

---

66
2. Даромадлар трансферти билан боғлиқ харажатлар. Ҳатто солиқлар 
тўлашдан бош тортувчи иқтисодий субъектлар ҳам ўз фаолиятидан 
фойдали самарани давлат билан баҳам кўради, бироқ бунда улар бунинг 
эвазига давлатдан ҳеч нарса олишмайди.
3. Солиқлар ва иш ҳақига ҳисоблаб ёзишлардан бош тортиш билан боғлиқ 
харажатлар. Даромад солиғи, ижтимоий суғурта фондига ва пенсия 
жамғармасига мажбурий тўловлардан бош тортиш корхонага иш ҳақини 
тўлашга тежаш имконини беради, лекин бунда меҳнатнинг ўрнини сармоя 
билан босиш ва техика билан қайта жиҳозлашдан манфаатдорликни 
пасайтиради.
4. Шартномаларни тузишнинг хуфёна тадбири унда кўплаб иқтисодий 
субъектлар иштирок этадиган узоқ муддатли лойиҳаларнинг амалга 
оширилишини қийинлаштиради. 
5. Шартномани қайта кўриб чиқиш зарурати туғилган ҳолларда 
иштирокчилар битимнинг томонларнинг ҳеч бири ундан манфаатдор 
бўлмаган барча икир-чикирларига эътибор қаратиши лозим бўлган суд 
ёки арбитражга мурожаат эта олишмайди.
6. Хуфёна битим кўпроқ икки томонлама хусусиятга эга.
7. Битимдан манфаатдор бўлган учинчи шахслар (масалан, стихияли юзага 
келадиган бозорлар яқинидаги мавзелар аҳолиси) унинг иштирокчилари 
доирасидан чиқарилган ва, демак, уларнинг манфаатлари битимда 
ҳисобга олинади. 
8. Зарарли фойдаланиш ҳуқуқи, одатда, хуфёна ҳуқуқни тартибга солиш 
соҳасидан ташқарида қолади. 
9. Ошкора 
суд-ҳуқуқ 
тизими 
низоларни 
ҳал 
этишнинг 
қатор 
субинститутларига–оилавий-қариндошчилик ва мафия механизмларига 
эга.
10. Суд ва кучлилик тузилмалари функциясини бажарувчи мафия 
хизматларига мурожаат этиш ўзига хос солиқни тўлаш зарурати билан 
шартланган.
МАВЗУГА ДОИР ТЕСТЛАР: 
Таклиф этилаётган фикрларни баҳолашга шошилма, агарда улар