Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Хуфёна иқтисодиёт – бу у учун одатий хўжалик фаолиятини юритишда 
мавжуд қонунларга амал қилиш харажатлари (трансакция харажатлари) ўз 
мақсадларига эришишдан кўриладиган фойдадан юқори бўлган инсонлар 
учун паноҳ (Э. де Сото). 
Иккиламчи иқтисодиёт– кишиларга зарар келтирмайдиган, улар учун 
наф берадиган, лекин расман рухсат берилмаган ва давлат рўйхатидан 
ўтмаган иқтисодий фаолият. Улар яширин тадбиркорлик ҳисобланади. 
Расман рухсат этилган фаолият билан бирга, қўшимча равишда яширин 
ишлаб чиқаришга қўл уриш, очиқ ишлайдиган корхоналарда қўшимча 
равишда ҳисобга кирмаган маҳсулот чиқариб, уни яширин сотиш.
Мансабни суиистеъмол қилиш ва коррупцияга асосланган 
иқтисодий хатти-ҳаракатлар. Булар жумласига давлат идораларидаги 
яширин порахўрлик, яширин лоббизм, мансабдан фойдаланиб, субсидиялар 
олишни киритиш мумкин.
Қалбакилаштирилган иқтисодий фаолият. Бу иқтисодиёт давлат 
секторига хос бўлиб, давлатни алдашга қаратилади. Бунинг энг яққол 
намунаси давлат секторидаги қўшиб ёзишлар, қилинмаган ишлар учун 
давлатдан ҳақ олиш ва бошқалар.
Хуфёналик – шахсларнинг кундалик фаолиятни ташкил қилишда 
мавжуд ҳуқуқ (қонун) нормаларидан фойдаланишдан бўйин товлаш ва 
ёзилмаган ҳуқуққа, яъни анъаналар ва урф-одатларда қайд этилган 
нормаларга ҳамда мулкчилик ҳуқуқларини алмашиш ва ҳимоялаш юзасидан 
келиб чиққан низоларни ҳал этишнинг ҳуқуқ доирасидан четга чиқувчи 
механизмларига мурожаат этишидан иборат. 
МАВЗУГА ДОИР АМАЛИЙ МИСОЛЛАР ВА КЕЙСЛАР: 

---

63
Муаммо ҳаммага маълум усуллар орқали ечилиши мумкин деб 
ўйлама!
1–мисол.Кўплаб 
тадбиркорлар қариндошларининг ўз оилавий 
бизнесида иштирок этишига йўл қўймасликка интилишади. Бундай йўл 
тутишни қанақа келишувлар ўртасида юзага келадиган низо билан изоҳлаш 
мумкин? 
а) индустриал ва бозор;
б) анъанавий, бозорва фуқаролик;
в) бозорва анъанавий; 
г) индустриал ва фуқаролик;
д) фуқароликва ижтимоий фикр тўғрисидаги;
е) анъанавийва индустриал. 
Жавоб:е), қариндошларнинг бизнесида иштирок этиши ҳамма вақт 
ишлаб чиқариш интизоми талаблари билан раҳбар қариндош томонидан 
райига қарашнинг кутилиши ўртасидаги тўқнашув билан боғлиқ. 
Сўровда иштирок этган россиялик тадбиркорлардан бирининг 
сўзларига қараганда: "Оилавий муносабатлар ишдаги муносабатлар 
билан ҳеч қачон кесишмаслиги керак. Агар мен ходимни жазолашим ёки 
унга ўз норозилигимни билдиришим керак бўлса, агар у билан 
қариндошлик ришталари орқали боғлиқ бўлмасам, буни қилиш осонроқ 
кечади. Бундан ташқари, кўп сонли қариндошчилик алоқалари орқали 
намоён бўлган ишдаги муносабатлар оилага энг кутилмаган тарзда 
таъсир этиши мумкин".