П. С. Султонов, Б. П. Ахмедов олий ўқув юртлари учун дарслик

рекультивациялаш дейилади.
Рекультивация 3 босқичда амалга оширилади: Биринчи тайёргарлик босқичда
бузилган ерлар ўрганилади, улардан фойдаланиш йўналишлари ва имкониятлари
аниқланади, техник-иқтисодий асослаш ва лойиха ишлари бажарилади. Иккинчи техник
босқичда ер майдонини текислаш, заруратига қараб кимёвий мелиорациялаш, ер юзасига
экинлар учун яроқли унумдор тупроқ солиш, суғориш тармоқлари ва йулларни барпо этиш
каби техник табирлар амалга оширилади. Учинчи биологик босқичда шароитга мос

---

экинларни ўстириш, уларни ўғитлаш, суғориш, эрозия ва дефляциядан ҳимоялаш хамда
бошқа шу каби тадбирлар орқали ерларнинг унумдорлиги тикланади. Маълумки ерларни
тўла қайта тикланиши мураккаб ва узоқ давом этувчи жараён хисобланади, шунинг учун
реклуьтивация хам муайян вақт талаб этади. Рекультивацияланган ерларда қўпинча кўп
йиллик дарахтзорлар, дам олиш минтақалари, куп йиллик ўтлоқлар ва кўкаламзор
майдонлар ташкил этиш мақсадга мувофиқ бўлади. Баъзи холларда эса тупроқ шароитига
қараб бошқа дехқончилик мақсадларда ҳам фойдаланилиши мумкин.
Ерларни мухофазалаш ва улардан оқилона фойдаланишда ер мониторинги, ерлар
кадастри ва ерларни мухофазалашга қаратилган қонунчилик каби тадбирлар ҳам мухим
ахамиятга эга.
Ер(тупроқ) мониторинги-экологик мониторингнинг таркибий қисмларидан бири
бўлиб, ер ресурсларининг холатини ўрганиш, баҳолаш, салбий ўзгаришларни олдини олиш
ва келажакдаги ўзгаришларни башоратлаш мақсадида амалга ошириладиган доимий
динамик кузатув тизимидир.
Ер кадастри-ер ресурсларининг хуқуқий жихатлари, табиий, экологик ва иқтисодий
холатлари хақидаги зарурий ва асосланган маълумотлар тизимидан иборатдир.
Ерларни мухофазалашнинг асосий йуналишларидан бири уларни ҳимоялаш ва
улардан оқилона фойдаланишга қаратилган қонунлар ва турли меъёрий хужжатларни ишлаб
чиқиш ва амалиётга изчил жорий этишдир. Ушбу мақсадда Республикамизда 1990 йилда
«Ер туғрисида»ги қонун қабул қилинди. Ундан ташкари, меъёрий талаблар (стандарт, +М+)
ҳам мавжуд. Ушбу қонун ва хужжатларда Республикамизда ер ресурсларидан
фойдаланишнинг хуқуқий жихатлари асослаб берилган.
Тупроқларни муҳофазалаш чора-тадбирларини бир-бирини тўлдирувчи яхлит
тадбирлар тизими деб тушунмоқ ва уларни муайян худуднинг тупроқ-иқлим ва антропоген
шароитларидан келиб чиққан холда дифференциаллаб(табақалаштириб) қўллаш зарур.