Oziq-ovqat texnologiyalari

Glitserinning kimyoviy xossalari. Glitserin gidroksil guruhlarining kimyoviy reaktsion aktivligi turlichadir. Birinchi va uchinchi gidroksillar ikkinchi gidroksilga nisbatan aktivroq. Glitserin ishqoriy metallar bilan alkogolyatlar hosil qiladi:
2СН₂ОН – СНОН - СН₂ОН  2Nа  2СН₂ОNа – СНОН - СН₂ОН  Н₂
Bu alkogolyatlar glitseratlar, deb ataladi. Ishqoriy metallarning mono- va diglitseratlari ma’lum. Glitseratlar kontsentrlangan ishqor eritmalari va glitserindan ham hosil bo’ladi.
Qo’rg’oshin oksidi bilan glitserin hosil qilgan qo’rg’oshin glitserat zamazka sifatida ishlatiladi:
СН₂ОН – СНОН - СН₂ОН  РbО  СН₂ОН – СНО - СН₂О

Pb
Glitserinning glitserat va glitserinatlar hosil qilish xususiyati uning turli oksidlar va tuzlarni eritish xossasi bilan belgilanadi.
Glitseringa vodorod xlorid ta’sir ettirilsa xlorgidrinlar hosil bo’lib, bromgidrinlar ham xuddi shu yo’l bilan olinadi:
С Н₂ОН – СНОН - СН₂ОН  НСI СН₂ОН – СНОН - СН₂СI  Н₂О
Glitserinni qizil fosfor ishtirokida vodorod yodit kislotasi bilan qo’shib qizdirganda izopropilyodid hosil bo’ladi:
С Н₂ОН – СНОН - СН₂ОН  5НJ СН₃ – СН J – СН₃  2J₂  3H₂O
Tseyzel va Fanto usulida glitserin miqdorini aniqlash yuqoridagi reaktsiyaga asoslangan bo’lib, uchuvchan izopropilyodid kumush nitrat eritmasida ushlab qolinadi va ва С₃Н₇J  AgNO₃ birikmasi hosil qilinadi.
Bu birikma suv qo’shib qizdirilganda parchalanib ajralib chiqqan AgJ miqdoridan glitserin miqdorini hisoblashda foydalaniladi.
Fosfat kislota bilan glitserin mono- va diefirlar hosil qiladi. Diefirlar turg’un bo’lmay suv bilan oson parchalanadilar. Bunda ikkita izomerga ega bo’lgan, monoglitserid – glitserinfostat kilota hosil bo’ladi.
СН₂ОН СН₂ОН

С НОН СНОРО(ОН)₂

СН₂ОРО(ОН)₂ СН₂ОН
 - glitserin fosfat kislota  - glitserin fosfat kislota
Glitseringa kontsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirilsa, glitserin sulfat kislota, deb ataluvchi efir hosil bo’ladi. Bu birikma turg’un bo’lmaganligi uchun suv bilan qizdirilganda dastlabki moddalarga parchalanadi.
СН₂ОН СН₂О  SO₃ H СН₂О  SO₃ H
СНОН  Н₂SO₄ СНОН  Н₂O
СН₂ОН СН₂ОН
Glitseringa nitrolovchi aralashma ta’sir ettirilganda bosqichma-bosqich nitrat kislotaning mono-, di- va triglitseridlari hosil bo’ladi:
СН₂ОН – СНОН - СН₂ОН  НNO₃ =
СН₂ОNO₂ – СНОNO₂ - СН₂ОNO₂  Н₂О
Trinitroglitserid
(Bu moddaning nitroglitseringa aloqasi yo’q!)
Trinitroglitserid turg’un bo’lmagan, zarba ta’sirida portlovchi modda. Trinitroglitseridning kizelgur bilan aralashmasi dinamit deyiladi.
Organik kislotalar bilan glitserin qo’shib qizdirilsa, murakkab efirlar hosil bo’ladi.
Aldegidlar bilan glitserin atsetallar va ketonlar bilan ketallar hosil qiladi. Boshqa spirtlar bilan glitserin oddiy efir hosil qiladi
СН₂ОСН₃ СН₂ОС₂Н₅


СНОН СНОН
СН₂ОН СН₂ОН
Glitserin ishqoriy yer metallarning oksidlari qo’shib qizdirilsa, poliglitserinlar (diglitserin, triglitserin) hosil bo’ladi:
Havo kislorodi kimyoviy toza glitseringa ta’sir qilmaydi. Bariy oksidi katalizator sifatida ishtirok etsa, glitserin 65⁰C haroratda quyidagi reaktsiya bo’yicha oksidlanib parchalanadi:
С ₃Н₅(ОН )₃  5О СООН - СООН  НСООН  2Н₂
Odatda glitserinni oksidlovchi reaktiv sifatida sulfat kislotadagi kaliy bixromat (xrompik) ishlatiladi. Bunda reaktsiya quyidagicha boradi:
3С₃Н₅(ОН )₃  7К₂Cr₂O₇  28Н₂SО₄ 7К₂ SО₄  7Cr₂ (SО₄)₃  9СО₂  40Н₂О
Bu reaktsiya glitserinning miqdorini aniqlashning standart usuli asosini tashkil etadi.
Suvni tortib oluvchi moddalar (masalan, NaNSO₄) qo’shib qizdirilganda glitserin badbo’y hidli akroleinga aylanadi. Bu reaktsiya glitserin yoki glitseridlar uchun sifat reaktsiyadir. Havo bilan akroleinning aralashmasi portlovchi gaz hisoblanadi.
Ultrabinafsha nurlar ta’sirida glitserin parchalib, glitserin aldegidi hosil bo’ladi.