|
- TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
- KIMYO FAKULTETI
- 1-KURS 121-GURUH TALABASI
- NOORGANIK KIMYO FANIDAN
“NITRAT KISLOTANING OLINISHI” - MAVZUSIDA TAYYORLAGAN
- KURS ISHI
REJA: 2)NITRAT KISLOTANING LABORATORIYADA OLINISHI 3)NITRAT KISLOTANING ISHLATILISHI NITRAT KISLOTANING FIZIK VA KIMYOVIY XOSSALARI - Nitrat kislota - faqat gaz shaklida cho'kmasi suvli eritmalarda va ko'k mavjud bo'lishi mumkin zaif tekbazlı kislotasi,. Bu nitrat tuzi yoki nitrat deyiladi. Ular zaharli va kislota o'zi ko'proq barqaror bo'ladi.
- Kimyoviy formulasi: HNO3.
- Xossalari. Kimyoviy toza, suvsiz 100 %li nitrat kislota,- rangsiz suyuqlik, o`tkir hidli, zichligi 1,52 g/sm3, +82,60S da qaynaydi, 41,60Sda muzlaydi. Suv bilan har qanday nisbatlarda aralasha oladi. Suyultirilganda issiqlik chiqishi gidratlar hosil bo`lishidan dalolat beradi (HNO3·H2O, HNO3·2H2O).68,4 %li nitrat kislotasi esa azeotrop aralashma bo`lib 121,90S da qaynaydi (65-rasm), bunda u suv bilan birga qo`shilib haydaladi. Nitrat islota issiqlik va yorug`lik ta`sirida parchalanadi.
- 4HNO3 = 2H2O + 4NO2+ O2
NITRAT KISLOTANING ERISHI Bu modda bir necha yo'llar bilan erishish mumkin: 1. erigan azot oksidi (III) suvda: N2O3 (azot oksidi) + H2O (suv) = 2HNO3 (azot kislotasi) 2. erigan azot oksidi (IV) suvda: 2NO3 (azot oksidi) + H2O (suv) = HNO3 (nitrat kislota) + HNO2 (azot kislotasi) NITRAT KISLOTANING LABORATORIYADA OLINISHI - Laboratoriya sharoitida nitrat kislota uning tuzlariga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi:
- KN03+H2S04=HN03+KHS04
- Reaksiya ohista qizdirilganda sodir bo'ladi (kuchli qizdirilganda 1 1N( ) 3 parchalanib ketadi).
- S a no at da nitrat kislota ammiakni katalitik oksidlash yo'li bilan olinadi, ammiak esa, o'z navbatida, vodorod bilan havo a/otini biriktirishdan hosil qilinadi. Sanoatda ammiakni oksidlab nitrat kislotaga aylantirishni muhandis-kimyogar I.I.Andreyev kashf etgan. U ammiakni havo kislorod bilan oksidlanishda katalizator — platina to'r ishlatishni taklif etdi.
NITRAT KISLOTANING LABORATORIYADA OLINISHI - Nitrat kislota olishning umumiyjarayonini uch bosqichga bo'lish mumkin:
- 1) ammiakni platina katalizatorda NO ga qadar oksidlash:
- 4NH3+502=4N0+6H20
- 2) NO ni havo kislorodi ta’sirida N 0 2 ga qadar oksidlash:
- 2N0+02=2N02
- 3) N 0 2 ni mo'l kislorod ishtirokida suvga yuttirish:
- 4N02+2H20 + 0 2=4HN03
- Boshlang'ich moddalar — ammiak bilan havo katalizatorni /aharlaydigan zaharli qo'shimchalardan (vodorod sulfid, chang, moy va sh. k.) yaxshilab tozalanadi.
NITRAT KISLOTANING LABORATORIYADA OLINISHI - Hosil bo'ladigan kislota suyultirilgan (40—60% li) bo'ladi. Konsentrlangan nitrat kislota (96—98% li) suyultirilgan kislota bilan konsentrlangan sulfat kislota aralashmasini haydash orqali olinadi. Bunda faqat nitrat kislota bug'lanadi.
- Suyultirilgan nitrat kislota xromli po'latdan yasalgan idishlarda, konsentrlangani — aluminiy idishda saqlanadi va tashiladi. Uning ozroq miqdori shisha idishlarda saqlanadi.
Ajralib chiqqan azot (IV) - oksidi kislotada erib, uni qo`ng`ir yoki qizil ( erigan NO2 ning miqdoriga qarab) rangga bo`yaydi. SHuningdek nitrat kislota kuchli oksidlovchidir. U oltin, platina, tantal, radiy, iridiydan boshqa barcha metallarni eritib tegishli nitratlar yoki oksidlarga aylantira oladi. Kontsentrlangan nitrat kislota ayrim metallarni passivlashtiradi. (U sovuq holda temirni passivlashtirishini Lomonov aniqlagan edi.) masalan, temir, xrom, alyuminiylar o`z yuzasini yupqa oksid parda hosil qilib, metalni nitrat kislotasining takror ta`siridan himoya qiladi. SHu xossasidan foydalanib, kontsentrlangan nitrat kislotasi po`lat va alyuminiy bochkalarda yoki rezervuarlarda tashiladi va shu xildagi idishlarda saqlanadi. - Ajralib chiqqan azot (IV) - oksidi kislotada erib, uni qo`ng`ir yoki qizil ( erigan NO2 ning miqdoriga qarab) rangga bo`yaydi. SHuningdek nitrat kislota kuchli oksidlovchidir. U oltin, platina, tantal, radiy, iridiydan boshqa barcha metallarni eritib tegishli nitratlar yoki oksidlarga aylantira oladi. Kontsentrlangan nitrat kislota ayrim metallarni passivlashtiradi. (U sovuq holda temirni passivlashtirishini Lomonov aniqlagan edi.) masalan, temir, xrom, alyuminiylar o`z yuzasini yupqa oksid parda hosil qilib, metalni nitrat kislotasining takror ta`siridan himoya qiladi. SHu xossasidan foydalanib, kontsentrlangan nitrat kislotasi po`lat va alyuminiy bochkalarda yoki rezervuarlarda tashiladi va shu xildagi idishlarda saqlanadi.
E`TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: |
