Өзбекстан Республикасы

2.Salıstırmalılıq teoriyası hám til bilimi 
Házirgi 
barlıq 
ilimler 
matematikanıń 
salıstırmalılıq 
teoriyasınan 
paydalanǵanınday, til biliminde de bul teoriya kóp hallarda qollanılmaqta. Ásirese, 
til birlikleriniń jiyilik dárejesi anıqlanǵannan soń olardıń basqa birliklerge birigiw 
itimallılıǵı itimallıqlar teoriyasınıń usılların qollaǵan halda aldın ala aytıw 
múmkin. Máselen, 
jılaw
sózin esitiwimiz benen onıń adam lekseması menen 
baslanıwın aldına ala boljay alamız. Yamasa 
nan
sózinen keyin 
jew, jabıw, uslaw, 
sındırıw
sıyaqlı awıspalı feyiller keliwin shamalaymız. 
Fonetikalıq yarusta da belgili bir sestiń basqası menen birige alıw yamasa 
birige almaw nızamlıqları bar. Áne usı nızamlıqlarǵa tiykarlanıp qaysı sesten soń 
qanday sestiń keliwi yamasa kele almawın shamalap biliw imkaniyatı boladı.
Áne usı imkaniyat itimallıqlar teoriyasınan paydalanǵan halda ámelge 
asırıladı. Máselen, ózbek tilinde tereń til artı dawıssızlarınan keyin til artı yamasa 
til orta dawıssızları kele almaydı. Yamasa tereń til artı 
q, ǵ
dawıssızları menen 
tamamlanǵan sózdiń tiykarǵı bólimine k hám g dawıssızları menen baslanǵan 
affiksler qosıla almaydı. Singarmonizmdi ózinde tolıq saqlap qalǵan túrkiy tillerde, 
erin únlesliginiń talabına muwapıq, quramında erinlik dawıslı bolǵan sózdiń 
tiykarǵı bólimine tek erinlik dawıslı qatnasqan affiksler qosıladı. Tańlay únlesligi 
talabına muwapıq, quramında qatań dawıssızlar qatnasqan sóz tiykarlarına tap 
sonday dawıssızlı affiksler qosıladı. Kerisinshe bolıwı múmkin emes. Bunı 
matematikalıq atamalar járdeminde tómendegishe ańlatıw múmkin: 
Eger 
x
birligi bolsa, onnan keyin keliwi múmkin bolǵan 
y
yaki 
z 
tiń itimallıǵı 
qanday? 
Yamasa: eki birliktiń birigiwi berilgen bolsın –