|
3-tema. Kompyuter tarmaqları haqqında ulıwma túsinikler
Joba:
1. Kompyuterlerdiń tarmaq túsinigi.
2. Global tarmaqlardıń qásiyetleri.
3. Regionlıq tarmaqlardıń qásiyetleri.
4. Lokal tarmaqlardıń qásiyetleri.
Informaciya esaplaw tarmaqlar óz ishine alatuǵın aymaqǵa baylanıslı túrde lokal (LXT yamasa LAN-Local Area Network), aymaqlıq (XXT yamasa MAN-Metropolitian Area Network) hám global (GXT yamasa Wan-Wide Area Network) bolıwı múmkin.
Eger tarmaqtıń abonentleri bir-birinen onsha úlken bolmaǵan aralıqlarda (10—15 km ge shekem ) jaylasqan bolsa, ol halda bul tarmaq lokal tarmaq dep ataladı. LXT onsha úlken bolmaǵan aymaq aralıǵinda jaylasqan abonentlerdi birlestiradi. Házirgi waqıtta lokal esaplaw tarmaǵı abonentleriniń aymaqlıq shashılıp ketiwine anıq bir shekleniwler joq. Ádetde bunday tarmaq anıq bir ob'ektke baylanısqan boladı. LXT klasına bólek kárxanalar, firmalar, bankler, ofislarning hám x. k. tarmaqları mısal bóle aladı.
Aymaqlıq tarmaqlar qala, rayon, wálayat yamasa onsha úlken bolmaǵan mámleket abonentlerin birlestiradi. Ádetde aymaqlıq MXT abonentleri arasındaǵı aralıq o'nlab, júzlegen kilometrdi quraydı.
Global tarmaqlar bir-birinen sezilerli uzaq aralıqta jaylasqan, kóbinese túrli mámleketlerde yamasa hár túrlı qitalarda jaylasqan abonentlerdi birlestiradi. Bunday tarmaqtıń abonentleri arasındaǵı baylanıs tarmaqları, radioaloqa sisteması hám xattoki sputnikli baylanıs tiykarında ámelge asırılıwı múmkin.
Global, aymaqlıq hám lokal esaplaw tarmaqların birlestiriw kóp tarmaqlı ierarxiyani jaratıw imkaniyatın beredi. Olar úlken maǵlıwmat jıynaqların quwatlı, ekonomikalıq maqsetke muwapıq qayta islew quralların hám sheksiz maǵlıwmat resurslarına shaqırıq qılıwdı támiyinleydi. Lokal esaplaw tarmaqları aymaqlıq tarmaqqa onıń komponentalari retinde kiriwi múmkin, aymaqlıq tarmaqlar global tarmaqlar quramına birlesedi hám aqırında, global tarmaqlar da quramalı strukturanı shólkemlestiriwi múmkin. Naǵız ózinday struktura házirde eń ataqlı hám ǵalabalıq bolǵan dúnya kólemindegi superglobal Internet informaciya tarmaǵında qabıl etilgen.
Qurılıs geometriyasi (tapologiyasi) boyınsha AHT lar tómendegishe bolıwı múmkin: shinali (sızıqlı ), qıstırıp qoyıwlı (xalqali), radialli (juldızsimon), bólistirilgen-radialli, ierarxiya (tereksimon), tolıq, baylanıslı, aralashgan.
Ofislarda lokal tarmaqlardı jaratıwda kóbirek shinali tapologiya, kemrek qıstırıp qoyıwlı hám radial tapologiya isletiledi.
Shinali tapologiya tarmaǵı sızıqlı maǵlıwmatlardı uzatıw kanalın isletedi, oǵan salıstırǵanda qısqa biriktiruvchi liniyalar quralı menen interfeys plata arqalı barlıq uzellar jalǵanǵan bolıp tabıladı. Tarmaqtıń uzatıw uzelidan maǵlıwmatlar shina boyınsha eki tárepke tarqatıladı. Aradaǵı uzellar kiyatırǵan informaciyalardı translyaciya (alıp kórsetiw) etpeydi. Maǵlıwmat hámme uzellarga keledi, lekin informaciyanı kimga jiberilgen bolsa, sol qabıl etedi.
Shinali tapologiya eń ápiwayı tapologiyalardan biri bolıp tabıladı. Bunday tarmaqtı kiyim-kenshek kúshaytırıladı hám konfiguraciyalanadi hám de hár qıylı sistemalarǵa maslastırıladı ; ol bólek uzellarning múmkin bolǵan buzılıwlarına salıstırǵanda turaqlı bolıp tabıladı.
Shinali tapologiya tarmaǵın keń belgili bolǵan Ethernet (zernet) tarmaǵı jáne onıń bazasında islengen, Ofislarda isletiletuǵın, mısalı, Net Ware Novell tarmaǵı da isletedi.
Qıstırıp qoyıwlı tapologiya tarmaǵında hámme uzellar baylanıs kanalları menen ulıwma jabıq qıstırıp qoyıwqa (halqaǵa ) jalǵanǵan. Tarmaq bir uzelining shıǵıwı keyingisiniń kiriwi menen jalǵanadı.
Halqa boyınsha maǵlıwmat uzeldan uzelga uzatıladı hám hár bir uzel jiberilgen informaciyanı retranslyaciya etedi. Onıń ushın hár bir uzelda tarmaqta maǵlıwmatlardıń ótiwin basqarıw imkaniyatın beretuǵın óziniń interfeysli hám uzatıwshı -qabıl etiwshi apparaturasi bar. Uzatıwshı -qabıl etiwshi apparaturani ápiwayılastırıw maqsetinde halqa boyınsha bahalardı uzatıw, kóbinese, tek bir jóneliste atqarıladı. Qabıl etiwshi uzel tek oǵan jiberilgen informaciyanı qabıl etedi hám ańlap aladı.
Óziniń maslasıwshılıǵı hám islewiniń isenimliligine kóre shinali tapologiya tarmaǵı ámeliyatda da keń tarqalǵan bolıp tabıladı (mısalı, Júzimen-Ring tarmaǵı ).
Radial tapologiyali tarmaqtıń tiykarın server quraydı, oǵan jumısshı stanciyalarning hár biri óziniń baylanıs liniyasi boyınsha jalǵanadı. Barlıq, maǵlıwmat oraylıq uzel arqalı uzatıladı, ol tarmaqtaǵı maǵlıwmat aǵısların retranslyaciya etedi, qayta ulaydi hám marshrutlaydi.
Bunday tarmaq óziniń dúzilisi boyınsha, aslini alǵanda, teleqayta islew sistemasına uqsas boladı, ol jaǵdayda hámme abonent punktleri intellektuallıq boladı (óziniń quramına EHM ni aladı ).
Bunday tarmaqtıń kemshilikleri retinde tómendegilerdi atap ótiw múmkin:
• oraylıq apparaturaning joqarı júklengenligi;
• oraylıq apparatura isten shıqqanda tarmaq jumısqa jaramlıgini pútkilley joytıwı ;
• baylanıs liniyasining júdá sozılıp ketkenligi;
• maǵlıwmattı uzatıw jolin tańlawda maslasıwshanlıqtıń joq ekenligi.
Radial tarmaqlar ashıqtan ashıq kórsetilgen oraylıq boshkariladigan ofislarda isletiledi.
Ulıwma halda kóp baylanıslı esaplaw tarmaǵınıń tapologiyasini tómendegi kóriniste súwretlew múmkin.
Tarmaq strukturası kommunikatsiyalı hám abonentli bólim tarmaqlarına ajratıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
