Өзбекстан Республикасы

xy, 
onday
 
waqıtta bul 
birikpeden keyin keletuǵınn 
z 
yamasa 
w
niń itimallıǵı qanday? 
Itimallıqlar teoriyasınıń bir halatın rus matematigi A.A.Markov (1856 – 1922) 
túsindirip berdi. Sonıń ushın ol «Markov procesi» yamasa «Markov shınjırı» atı 
menen ataladı. 
A.A.Markov óz ara baǵınıńqılı birlikler izbe-izligin úyrendi. Eger 
ji
sistemasınıń belgili bir waqıttaǵı halatı eki waqıt aralıǵında t sisteması 
ji
halatında 
bolıwı itimallıǵın belgilese hám bul itimallıq keyingi dáwir procesi aǵımına 
baylanıslı bolsa, bunday process Markov procesi sanaladı. 
Markov procesi boyınsha, hár qanday waqıttıń ózinde sistemanıń hár qanday 
halatınıń keleshekte bolıw itimalı tek házirgi halatına baylanıslı boladı hám 
sistemanıń bul halatqa qalay kelip qalǵanına baylanıslı bolmaydı. (procestiń 
“keleshegi” “ótmish” penen tek “házirgi” arqalı ǵana baylanısadı) 
Solay etip, Markov procesi sonday tekseriw izbe-izligi, onda belgili waqıyanı 
n
menen tekseriw itimallıǵı aldıńǵı (
n – 
1)diń tekseriw nátiyjeleri arqalı 
anıqlanadı. 
Áne usı tiykarda til biliminde tekst quramınan túsip qalǵan ayırım birliklerdiń 
ne ekenin shamalaw múmkin boladı. Bunda tekst mazmunı tekst strukturasınan 
neden keyin ne túsip qalǵanın bayqaw hám zárúr hallarda onı tolıqtırıw imkaniyatı 

---

75 
tuwıladı. Máselen, 
Men shembi kúni keshqurın saat segizde Tashkentten 
ushaman
gápin mazmundı tolıq saqlap qalǵan halda túrli qısqarǵan formalarda 
bayanlaw múmkin. 
Sonday-aq, 
informaciyanı 
qısqa formalarda bayanlaw imkaniyatı 
«artıqshalıq» itimalı menen de tıǵız qatnaslı. Máselen, 
Axmet keldi
gápinde 
úshinshi bet túsinigi eki márte tákirarlanadı. Sonıń ushın «artıqshalıq» itimallıǵı 
tiykarında, eger kim kelgenine ayrıqsha sóylewshiniń dıqqatı tartılmasa, gáp 
mazmunına zıyan jetkizbegen halda