«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
 
 
7.3.2. Yer osti suvlarining kimyoviy xususiyatlari 
 
Neft konlaridagi yer osti suvlari quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: 
7.21-rasm.Tabiiy gazning toza suvda 
eruvchanligi (N). 
Diagrammadan foyda-
lanishda suvning minerallanish darajasiga 
tuzatishlar kiritish zarur 

---

180 
1) yuqori minerallashganligi; 2) tarkibida kaltsiy va natriy xloridlari yoki natriy 
gidrokarbonatlarining mavjudligi; 3) sulfatlarning ishtirok etmasligi yoki judayam 
kamligi; 4) J, Br, NH
4
ionlari miqdorining ortiqligi; 5) H
2
S ning tez-tez uchrab 
turishi; 6) naftenli kislota tuzlarining ishtirok etishi; 7) erigan uglevodorod 
gazlarining borligi bilan. 
Yer yuzasi suvlarining suyuq-tomchi ko’rinishda yoki suv bug’i holida yer 
po’stiga singib borishidan yer osti suvlari hosil bo’ladi. yer osti suvlarining tarkib 
topishida, shuningdek, dengiz cho’kindilari bilan ko’milib ketgan va keyinchalik 
cho’kindilar diagenezi jarayonida qayta tiklangan suvlar ham qatnashadi. 
Turli tipdagi suvlarning hosil bo’lishi nihoyatda har xil bo’lib, quyidagicha 
tariflanadi: 1) yer osti suvlarining tog’ jinsi bilan o’zaro ta’siri; 2) suvning gaz va 
neftga ta’siri; 3) mikrobiologik jarayonlarni suvga ta’siri; 4) turli geologik omillar 
(jinslarning litologik-fizik tarkibi va ularning kollektorlik xususiyatlari, tektonik va 
temperatura sharoitlari va b.) ta’siri va sh.k. 
Gaz-neft konlaridagi suvlar tarkibida odatda quyidagi komponentlar mavjud 
bo’ladi: 
1) eruvchan tuz ionlari: anionlar 

OH
-
, Cl
-
, SO
4
2-
, CO
3
2-
, HCO
3
-
; kationlar 

H
+
, 
K
+
, Na
+
, NH
4
+
, Mg
2+
, Ca
2+
, Fe
2+
, Mn
2+
; 
2) mikroelementlarning eruvchan ionlari: Br
-
, J
-
, B
3+
, Sr
2+
; 
3) kolloidlar: SiO
2
, Fe
2
O
3
, Al
2
O
3
; 
4) gazsimon moddalar: CO
2
, H
2
S, CH
4
, H
2
, N
2
; 
5) organik moddalar: naften kislotalari va ularning tuzlari. 
Neft konlaridagi suvlarni tahlil qilish asosida bir qatlamning turli joylaridan 
(suv-neft tutash yuza zonasi yoki chegara tashqarisi zonasidan) olingan suvlarning 
tarkibi har xil bo’lishi aniqlandi. Ko’pincha suv-neft tutash yuzasi zonasidan olingan 
suvning minerallashganlik darajasi yuqori va aksincha neftlilik chegarasidan 
uzoqroqdan olingan suvning minerallashganligi kamroq bo’ladi. SHuning uchun ham 
konni ishlatish chog’ida va chekka suvlarning siljishi mobaynida ularning 
minerallashganligi kamayib boradi. Bunday holat ishqorli suvlarda keskin bo’ladi. 
CHunki neft-suv tutash yuzasida biokimyoviy jarayon shakllanadi. Bunday jarayon 
sulfatlarning qisman tiklanishida sodir bo’ladi. Ko’pincha sulfatlar suvda oz 
miqdorda ishtirok etadi. Kimyoviy tahlil ionli, ekvivalentli va ekvivalent-foizli 
shaklda ifodalanadi.