«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

7.19 rasm. Suvning qovush-
qoqligi bilan temperaturasi 
oralig’idagi bog’liqlik:
A – 
toza suv; V – tarkibida 60 g/l 
tuz bo’lgan suv 

---

178 
Suvning 
zichligi
. 
Avval 
zichlik 
to’g’risida ma’lumot beramiz. Zichlik 

1 m
3
hajmdagi jins massasi. SI sistemasida zichlik 
birligi qilib kg/ m
3
qabul qilingan. Qattiq va 
suyuq jismlar uchun standart modda sifatida 
4

S temperaturadagi suv qabul qilingan. 
O’zbekistonda neft va neft mahsulotlarining 
nisbiy zichligi 20

S da aniqlanadi va 4

S suv 
zichligi nisbatiga teng bo’ladi. Bu holda 
nisbiy zichlik (r
4
20
) deb belgilanadi. 
Suvning zichligi uning minerallashish 
darajasiga, ya’ni unda erigan moddalar yoki 
tuzlar 
miqdoriga 
bog’liq. 
Suvning 
minerallanish darajasi 
suvning sho’rligi
deb 
ataladi. Suvning minerallashishi qiymati eksperimental yo’l bilan aniqlangan quruq 
qoldiq, ionlar va mineral moddalar yig’indisi orqali topiladi. Suvning minerallashishi 
mg-ekv yig’indisi, suvning zichligi (Bome gradusi) orqali ifodalanadi. 
Suvning temperaturasi
shu joyning geotermik bosqichiga mos bo’ladi. Lekin 
yuqori temperaturali tektonik suvlarning paydo bo’lishi bu holatni o’zgartirib 
yuborishi mumkin. Suvning temperaturasini bilish muhim amaliy ahamiyatga ega. 
CHunonchi suvning qanday chuqurlikdan chiqib kelishini aniqlash konni ishlatishda 
zarurdir. 
Ma’lumki, temperaturasining ortishi natijasida suv hajmi kengayadi (4

S da 
suvning zichligi eng yuqori darajaga ko’tariladi). Suvning termik kengayish 
koeffisienti (ya’ni temperatura 1

S ga ortganda suvning birlik ulushidagi hajmiy 
o’zgarishi) notekis bo’ladi: 4-10

S da o’rtacha 6,5

10
-5
; 10-20

S da -15

10
-5
; 20-30

S 
da -25

10
-5
va 65-70

S da -58

10
-5
. 
Suvning elektr o’tkazuvchanligi 
deb 
minerallashgan 
suvning 
elektr 
o’tkazuvchanlik xususiyatiga aytiladi. Qatlam suvida erigan tuzlar uning elektrolit 
xususiyatlarini kuchaytiradi va elektr o’tkazuvchanligini oshiradi. Distillangan suvlar 
esa o’zidan elektr quvvatini o’tkazmaydi. Elektr o’tkazuvchanlik suvning solishtirma 
elektr qarshiligi bilan ifodalanadi. 
Solishtirma qarshilik
deganda uzunligi va kesimi 
birlik ulushiga (1 mm, 1 sm) teng o’tkazgichning elektr quvvati o’tishiga ko’rsatgan 
qarshiligi (OM da) tushuniladi. Amaliyotda solishtirma qarshilik o’lchov birligi 
sifatida 1 OM: m/m
2
, ya’ni 1 OM-m qo’llaniladi. 
Suvning qovushqoqligi 
suyuqlikka xos xususiyatlaridan biri bo’lib, harakatlanish 
davomida ishqalanish kuchini yuzaga keltiradi. Qatlam suvining qovushqoqligi 
temperaturaga va eritma kontsentratsiyasiga bog’liq. Temperatura ko’tarilishi bilan 
suvning qovushqoqligi kamayib, minerallanish darajasi ortadi. Qiymati 0,3 dan 1,1 
MPa

s gacha o’zgaradi. Qatlam suvi qovushqoqligining qiymati uning nisbiy 
qovushqoqligini oldindan belgilash imkonini beradi. Qatlam sharoitida suvning 
qovushqoqligi neft qovushqoqligidan ancha kam bo’ladi, shu boisdan suv neftga 
nisbatan tezroq harakatlanadi. Atmosfera sharoitlarida 20

Sda suvning qovushqoqligi 
1,005 MPa

s (7.19-rasm)ga teng.