«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

7.20 rasm. Katlam suvining hajmiy 
koeffisientlari qiymati:
1 – toza suv; 2 
– tarkibida erigan gaz bo’lgan suv 

---

179 
Suvning sirtqi tarangligi 

suvning 
bunday xususiyati uning yuvish qobiliyati 
bilan bog’liq. Sirtqi taranglik suyuqlikni 
havo 
va 
gaz 
bilan 
chegaralangan 
yuzasidagi 
molekulalarning 
bir-biriga 
kuchli 
tortilishidan 
yuzaga 
keladi. 
Molekulalar bir-biriga kuchli tortilganda 
sirtqi taranglik miqdori ko’payadi va 
aksincha. Sirtqi taranglik (

) harfi bilan 
belgilanadi va odatda m

kg

s
-2
(N/m)da 
o’lchanadi. Sirtqi tarangligi kam bo’lgan 
suvning qumni yuvish va qatlamdan neftni 
siqib chiqarish qobiliyati yuqori bo’ladi. 
Sirtqi taranglikning qiymati suvning 
kimyoviy tarkibiga bog’liq. 
Qatlam suvining hajmiy koeffisienti
qatlam sharoitidagi suvning solishtirma 
hajmining uning mo’’tadil sharoitdagi 
hajmiga nisbati orqali aniqlanadi. Qatlam 
suvining hajmiy koeffisientining qiymati 
0,99 dan 1,05 gacha, M.M.Ivanovaning 
(1985) fikricha, 0,8 dan 1,20 gacha 
o’zgaradi. Bu koeffisient qiymati qatlam temperaturasi va bosimga, shuningdek, 
suvda erigan gaz va tuzlar miqdoriga bog’liq (7.20-rasm). yer osti suvlarida gazning 
miqdori oz bo’lganligi sababli, ko’p hollarda bu koeffisient inobatga olinmaydi. 
Gazlarning suvda eruvchanligi 
neftda eruvchanligiga nisbatan juda kam. 
Minerallanishi ortgan suvda gaz kam eriydi (7.21-rasm).
Suvning siqiluvchanligi 
bosim o’zgarganda suvning birlik ulushidagi hajmining 
qatlam sharoitida o’zgarishidan iborat. Bosim 0,1 MPa ga o’zgarganda suvning 
siqiluvchanligi (3,7

5)

10
-4
1/MPa atrofida bo’ladi. Tarkibida erigan gaz uchraydigan 
suvning siqiluvchanligi yuqori bo’ladi.
0,05r)
(1
β
β
В
В
1


,
(7.16) 
bunda 
1
В
β

tarkibida erigan gaz bo’lgan suvning siqiluvchanligi, 1/MPa; 
В
β

toza suvning siqiluvchanlik koeffisienti, 1/MPa; r 

suvda erigan gazning miqdori, 
m
3
/m
3
. Mineral sho’r suvning siqiluvchanligi toza suvning siqiluvchanligidan kam 
bo’ladi. Bunday ko’rsatkich uyum rejimining tarkib topishida katta rol o’ynaydi.