«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
7.5. QATLAMNING NEFT-GAZGA TO’YINGANLIGINI 
ANIQLASH METODLARI 
 
Dastlab qatlamning neftga to’yinganligi to’g’risida ma’lumot beramiz. 
Qatlamning neftga to’yinganligi
deganda qatlamdagi neft miqdorining neft saqlovchi 
jinslar g’ovaklari, kovaklari va yoriqlari hajmi yig’indisiga bo’lgan nisbati 
tushuniladi. Tabiiy sharoitlarda neft eng yirik g’ovaklarning ma’lum bir qisminigina 
to’yintiradi. Kichik g’ovaklar esa sirt tarangligi kuchi ta’sirida suv bilan to’ladi. 
G’ovaklar qancha kichik bo’lsa, qatlamlarda «ko’milgan» suv shuncha ko’p bo’ladi. 
Ayrim qatlamlarda bunday suvlar 40% ni tashkil etadi. «Ko’milgan» suv odatda 
uyumni ishlatish jarayonida namoyon bo’lmaydi va quduqdan faqat suvsiz neft 
chiqadi. 
Agar neft qatlamining ostki qismida ostki suvlar namoyon bo’lsa, ularda jins 
bo’ylab kapillyar ko’tarilish yuz beradi, natijada qo’shimcha ta’sir kuchi yuzaga 
kelib, suv yirik g’ovaklarni ham egallay boshlaydi. G’ovak kanallarining diametri 
qancha kichik bo’lsa, kapillyar ko’tarilish shuncha yuqori bo’ladi. SHu sababli suv-
neft tutash yuzasi sathidan yuqoriroqda yuzaga keladigan neft-suv o’tish zonasining 
qalinligi 2-3 m ga etadi va suvning miqdori yuqoriga tomon kamayib boradi. Qatlam 
bosimining qiymati neftning gazga to’yinish bosimi qiymatidan past bo’lsa, gaz 

---

190 
neftdan pufakchalar hosil qilib ajrala boshlaydi, agarda kollektorlarning 
o’tkazuvchanligi yaxshi bo’lsa, u holda ajralayotgan gaz uyumning yuqori qismiga 
tomon harakatlanib, gaz qalpog’ini hosil qiladi. Erkin gaz qatlamning neftga 
to’yinishini pasaytiradi. 
Qatlamning neftga to’yinganligini aniqlaydigan ikkita metod ma’lum:
a) jins namunasini tahlil qilish asosida aniqlash;
b) konda bajarilgan geofizik tadqiqotlar asosida aniqlash.