Uglevodorod gazlarini qayta ishlash jarayonlari va ularning nazariy talqini

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITIUTI

M21-08 guruh magistranti
Boymatov Sardorjon Isomiddin oʻgʻli
UGLEVODOROD GAZLARINI QAYTA ISHLASH JARAYONLARI VA ULARNING NAZARIY TALQINI
Reja:
1. Tabiiy uglevodorod gazlarini va neftni qayta ishlash zavodlarida hosil boʻladigan uglevodorod gazlarini qayta ishlash jarayonlari.
2. Zavodlarda hosil boʻladigan toʻyinmagan gazlarni ishlatish.
3. Gaz kondensatlari. Tarkibi, xossalari. Gaz kondensatlaridan foydalanish yoʻnalishlari.

Tabiiy yoqilgʻi gazlar metan qatori uglevodorotlari aralashmasini oʻzida namoyon etadi. Ayrim konlardan chiquvchi gazlarida nordon komponentlar (vodorod sulfid, uglerod ikki oksidi, azot, kislorod, kamchil gazlar – geliy va argon Н2S, CO, N2, O2, He, Ar ) boʻladi, shuningdek, barcha tabiiy gazlarni doimiy hamrohi suv bugʻlaridir. Tabiiy gaz tarkibiga kiruvchi uglevodorodlarni shartli ravishda uch guruhga boʻlish mumkin:

Tabiiy yoqilgʻi gazlar metan qatori uglevodorotlari aralashmasini oʻzida namoyon etadi. Ayrim konlardan chiquvchi gazlarida nordon komponentlar (vodorod sulfid, uglerod ikki oksidi, azot, kislorod, kamchil gazlar – geliy va argon Н2S, CO, N2, O2, He, Ar ) boʻladi, shuningdek, barcha tabiiy gazlarni doimiy hamrohi suv bugʻlaridir. Tabiiy gaz tarkibiga kiruvchi uglevodorodlarni shartli ravishda uch guruhga boʻlish mumkin:

• I guruhga metan va etan kiradi, ular quruq gazlar hisoblanib, gazlarda ularning miqdori normal sharoitda 60 dan 95 % gacha boʻladi.

• II guruhga propan, izobutan va n–butan kiradi. Bu uglevodorodlar normal sharoitda gaz koʻrinishida, oshirilgan bosimlarda ular suyuq holatga oʻtadi.

• III guruhga izopentan, n–pentan, geksan va biroz yuqori molekulali uglevodorodlar kiradi. Ular normal sharoitda suyuq holatda boʻlib, benzin tarkibiga kiradi.

Tabiiy gazning asosiy tarkibiy qismini (92-99 %) metan CH4 tashkil etadi va qolgan qismini uglerod (II) oksidi (CO), yonuvchi vodorod, azot, is gazi, suv buqlari, oltingugurtli vodorod, ammiak ( Н2, N2,H2O, Н2S, NH3) va boshqalarni tashkil qiladi. Sun`iy gazlar qattiq va suyuq yonilgʻilarni qayta ishlash jarayonida olinadi, jumladan, sanoat gazi (domna, koks, yorituvchi, kanalizatsiya gazlari), generator gazi (qattiq yonilgʻilarni gazga aylantirishda) va boshqalar. Ularning tarkibi va xossalari, shu jumladan, yonish issiqligi keng koʻlamda oʻzgaradi. Odatda, ular turli hiddagi yonuvchi va inert gazlarning aralashmasidan iborat. Ularning tarkibiga yonuvchi gazlar: metan, propan, butan CnHm formula (СН4 ,С2Н6,С3Н8,С4Н10, Н2,СО )li boshqa uglevodorodlar, vodorod, is gazi va shuningdek, inert gazlar va ifloslantiruvchi moddalar (karbonat angidrid, azot (СО2, N2), namlik, smola holidagi moddalar, mexanik zarralar, oltingugurtli birikmalar va boshqalar) kiradi. Gazsimon yonilgʻilar siqilgan va suyultirilgan koʻrinishda ishlatiladi. Kritik harorati havo haroratidan yuqori boʻlgan uglevodorodlar past bosimda gaz holatidan suyuq holatga oʻtadi. Bunday gazlar - suyultirilgan gazlar deyiladi. 20°C haroratda propanni suyuq holatga oʻtkazish uchun 0,85 MPa, butan uchun 0,2 MPa bosim talab qiladi. Siqilgan gazlar kritik harorati havo haroratidan past boʻlgan uglevodorodlar hisoblanadi.