“O‘zbekiston temir yo‘llari” datk

5.4. Sinaladigan namuna
Markaziy bo‘lmagan cho‘zilish tajribasini o‘tkazish uchun ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri rasmdagi yassi namuna tayyorlanadi. (5.1-rasm). Markaziy bo‘lmagan cho‘zilishni hosil qilish uchun namunaning o‘rta qism ko‘ndalang kesimining eni uning pastki va yuqori qismlarining ko‘ndalang kesimlari enidan ikki marta kichik olinadi. Bunday tayyorlangan namunaga ta’sir qilayotgan cho‘zuvchi kuch P uning A sirtining tomonlari bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.


5.5. Tajribani bajarilishi va sinov jadvali
Po‘lat namuna universal mashina qisqichlariga mahkamlangandan so‘ng uning o‘rta qismi chekka tolalarining bo‘ylama deformatsiyasini o‘lchash uchun A va B nuqtalariga richagli tenzometrlar o‘rnatiladi. Tenzometrning bazasi l=20 mm bo‘lib, kattalashtirish koeffitsiyenti k=1000 ga tengdir.
Namuna qisqichlarda mahkam ushlanganligini tekshirish uchun uni oldin bir oz yuklab (500-1000 kg), tenzometrlarning bu yukka tegishli ko‘rsatgan sanog‘i boshlang‘ich deb qabul qilinadi. So‘ngra miqdori asta-sekin oshuvchi kuch bilan namuna yuklanadi. Bu yukning har bir bosqichiga tegishli sanoqlarni A va B nuqtalarga o‘rnatilgan tenzometrlardan olinib 9.1-jadvaliga yozib boriladi. Odatda 4-5 hisob olish tavsiya qilinadi. Har gal yukni ma’lum bir bosqichda oshirib borish kerak.


5.6. Laboratoriya ishi bo‘yicha hisobot tuzish
5.1-jadvalida ko‘rsatilgan sanoqlar namunaning A va B nuqtalaridagi haqiqiy kuchlanishlarni aniqlashga imkon beradi.
5.1-jadval

Namunani cho‘zuvchi yuk P,(t)	Yuk bosqichi DP,(t)	Tenzometrdan olingan sanoqlar
		ТА		 ТА	ТВ		 ТВ
1		30				0
	3		6,0				12
4		24				12

Yukning har bir (DP) bosqichiga to‘g‘ri kelgan sanoqlar farqlari (DT_A va DT_B) hisoblab jadvalga yoziladi va ularning o‘rtacha arifmetik qiymatlari aniqlanadi:

bunda n bosqichlar soni, - tenzometr bazasiga teng bo‘lgan namuna tolalarining o‘rtacha absolyut cho‘zilishi yoki siqilishini k marta kattalashtirilgan miqdori.
Namunaning o‘ng va chap tomonidagi A va B tolachalarini nisbiy deformatsiyasi hisoblanadi, ya’ni:


k₁ va k₂- tenzometrlarni kattalashtirish koeffitsiyenti.
Tajribadan olingan e_A va e_B natijalariga asoslanib s_A va s_B normal kuchlanishlar Guk qonuni yordamida aniqlanadi:
(5.2)
bunda E=2,1·10⁶ kg/sm² namuna materialining elastiklik moduli.