«O’zbekiston temir yo’llari» datk

 
4.3.4. Shamol qarshiligi ta’sirini hisobga olish 
 
Harakatga shamol tomonidan ko’rsatiladigan qo’shimcha qarshilik ham 
katta qiymatni tashkil etishi mumkin. 
Old tarafdan va orqadan esadigan shamol harakatdagi tarkibning 
kesimiga proporsional, hamda ma’lum darajada uning shakliga bog’liq 
bo’lgan to’g’ridan-to’g’ri tormozlovchi (to’xtatuvchi) qarshilik, yoki 
qiymati shunga teng, lokomotiv tortuv kuchiga qo’shilib ketadigan yo’lma-
yo’lakay ta’sir ko’rsatadi. Yon tarafdan esadigan shamol ham katta ta’sir 
ko’rsatib, uning tormozlovchi kuchi bandaj “toji”ning relslarga, o’q 
bo’yinchalarining bo’ksalardagi ishqalanishi kuchayishi hamda tebranish 
aylanalaridagi farq tufayli g’ildiraklar sirpanib ketishi tufayli ishqalanish 
kuchayishi oqibatida friksion ishqalanish kuchayishida namoyon bo’ladi.
Amaliy hisob-kitoblar uchun shamol tezligi kuchayishi oqibatida 
yoqilg’i sarfi ortishining o’rtacha qiymati sifatida quyidagi formuladan 
foydalanish mumkin: 
v
v
V
K
013
.
0
1


 
bu yerda 
V
v
 – 
shamol tezligi, 
m/s.
4.2.2-jadval
V
v 
m/s
0 
2 
4 
6 
8 
10 
12 
14 
16 
18 
20 
22 
24 
K
v
1 1.026 1.052 1.078 1.104 1.13 1.156 1.182 1.208 1.234 1.26 1.286 1.312 
4.3.5. Uchastka ekvivalent qiyaligining hisobi 
 
Uchastkaning 
L
uzunlikka ega bo’lgan ekvivalent qiyaligi deb 
poyezdni harakatlantirish bo’yicha bajarilgan mexanik ish ana shu 
uchastkaning real qiyaliklari bo’ylab xuddi shu o’rtacha tezliklarda 
harakatlanishdagi mexanik ishga teng keladigan bir xil davom etgan 
qiyaligi aytiladi. 
Ekvivalent qiyalik qiymati formula bo’yicha aniqlanadi 



L
s
w
i
s
i
i
v
v
v
j
j
э
/
(
12
'

 






(4.2.15) 
bu yerda: 
i
j
 
va 
s
j
 
– mos ravishda haqiqiy (to’g’rilanmagan) qiyaliklar
qiymatlari, ‰ va uzunligi, 
m
;
Σα
– yo’lning barcha egri elementlari markaziy

---

96 
burchaklarining yig’indisi, gradus;
i
v
 
– maksimal tushish qiymati, ‰, ya’ni poyezd salt yurish
rejimida tezlashishi mumkin bo’lgan va u
tormozlanishida bajariladigan tushish qiymati;
w
v
 
– maksimal tushishdagi asosiy solishtirma qarshilik, 
N/kN
;
s
v
 
– maksimal tushish uzunligi, m;
L 
– uchastka uzunligi, 
m
Maksimal tushish uzunligi, ya’ni tushishning poyezd tormozlanishi 
bajariladigan qismi, tortuv hisob-kitoblari yordamida aniqlanadi. Agar 
tortuv hisob-kitoblari amalga oshirilmagan bo’lsa, 6 ‰
 
dan qiyaroq barcha 
tushishlarni maksimal tushish qatoriga kiritish va ular uzunligining 0,7 
qismini hisobga olish mumkin. 
Ekvivalent qiyalik qiymatini aniqlashda poyezdning tushishlardan 
o’tishda yig’iladigan kinetik energiyasini ham hisobga olish talab etiladi. 
Ega bo’lingan qiyalik qiymatidan ayirib tashlanadigan tuzatish kattaligi 
quyidagi tenglama yordamida aniqlanadi 
э
k
i
i
0227
.
0
22
.
0




(2.13) 
Salbiy ekvivalent qiyalikka ega bo’lganda, Δ
i
k
 
hisobga olinmaydi. 
To’g’rilangan profilni qo’llaganda Σ 
i
j
s
j
 + 12
Σ α o’rniga to’g’rilangan 
elementlar ko’paytmasining yig’indisi Σ 
i
s
kiritiladi
.