«O’zbekiston temir yo’llari» datk

Poyezdlar harakatining yaxshi tashkil etilmaganligi tufayli elektr 
energiya yo’qotilishi.
Poyezdlarni birin-ketin o’tkazib yuborish, ularni 
yopiq signallar oldida to’xtatish va jadvalda ko’zda tutilmagan 

---

85 
stansiyalarda turib (to’xtab) qolishlar, lokomotivlarning rezerv yurishlari, 
tezlik cheklanishlari, shuningdek, vagonlarning yaxshi qaralmasligi 
energiyaning katta miqdorda qo’shimcha yo’qotilishiga sabab bo’ladi. 
Poyezdlarni birin-ketin o’tkazib yuborish kontakt tarmog’idagi, ayniqsa, 
doimiy tok liniyalaridagi energiya yo’qotilishiga olib keladi. Bunda 
simlarni qizdirish uchun sarflanadigan energiya umumiy sarfning 30-40% 
qismini tashkil etishi mumkin. Bu hol simlardagi yo’qotishlar tok 
kvadratiga proporsional ekanligi bilan bog’liq. Tarmoqdagi tokning 2 
marta ortishi simlardagi yo’qotishlarni 4 marta ko’paytiradi. Elektrovozlar 
boshqarayotgan poyezdlar ketini o’tkazib yuborishda tarmoqdagi 
kuchlanishning jiddiy tushib ketishi harakat tezligining ham pasayib 
ketishini keltirib chiqarib, bu kechikishga yetib olish uchun qo’shimcha 
energiya sarflanishiga olib keladi. 
Grafikda ko’zda tutilmagan, stansiya yoki peregonda yopiq signal 
qarshisidagi to’xtalishdan so’ng poyezd tezlashishi uchun ketadigan 
energiya sarfi ham, ayniqsa to’xtash ko’tarilishda amalga oshirilgan holda, 
ancha katta qiymatni tashkil etadi. 
Poyezdni o’tkazib yuborish uchun to’xtab turish davomida 
kompressorlar, isitish va ba’zi apparatlar ishi uchun 1 soat davomida 20-40 
kVt-s elektr energiya sarflanadi. 
Agar og’ir vaznli tarkiblarni boshqarishda energiyani jiddiy tejashga 
erishilsa, to’liq bo’lmagan poyezdlarni o’tkazishda katta miqdorda ortiqcha 
energiya sarfiga yo’l qo’yiladi. 
Poyezdlarni 
boshqarish 
rejimini 
nazorat 
qilish 
maqsadida 
mashinistlarga 
yo’lning eng murakkab uchastkalarida har bir 
o’tish(yurish)da elektr energiyasi sarfi hisobini yuritish, buning uchun 
doim bir xil kilometr(piket)larda o’z yordamchisini hisoblagich 
ko’rsatmalarini yozib olish uchun jo’natish va ularni maxsus shaxsiy 
jurnalda qayd etib borish tavsiya etiladi. Ob’yektiv qiyoslash maqsadida 
shuningdek, o’rtacha toklar, kuchlanish, poyezd og’irligi, yuk turi, 
vagonlar tipi va ularning podshipniklari, meteorologik shart-sharoitlar, 
vaqtni ham qayd etish lozim. Vagonlarga yuk to’liq ortilmagan vaqtda 
shamol yo’nalishini ham alohida hisobga olish kerak bo’ladi. 
Ana shunday ma’lumotlarga ega bo’lgach, hamda har bir o’tish paytida 
yo’lning ma’lum bo’lagidagi energiyaning haqiqiy sarfini hisoblab 
aniqlagach, poyezdlarni turli shart-sharoitlarda boshqarish (haydash)ning 
tejamkorligi xususida muayyan xulosalar chiqarib olish mumkin.