«O’zbekiston temir yo’llari» datk

 
Doimiy tokda ishlaydigan elektrovozni yurgizib yuborishda 
rezistorlardagi yo’qotishlar. 
Poyezd sakkiz o’qli elektrovoz yordamida 
tezlik olganida tortuv dvigatellarini parallel ulashning reostatsiz 
pozitsiyasiga chiqishga qadar sarflanadigan butun energiyaning kamida 
27% qismi yo’qotiladi. 

---

80 
Hisob-kitoblar yordamida aniqlanib, tajriba qatnovlari orqali 
tekshirilishicha, elektrovozning reostatsiz pozitsiyaga chiqish 
holatida
tezlik olish vaqti qancha qisqa va harakat tezligi qancha past bo’lsa, ishga 
tushirish (yurgizib yuborish) reostatlarida yo’qotishlar shuncha kam 
bo’ladi. Shu sababli yurgizib yuborish toki kattalashishi bilan aksariyat 
hollarda energiya yo’qotilishi kamayadi. Biroq qiyaligi 2 ‰
va undan katta 
tushishlarda tarkibni toksiz yoki kichik toklarda tezlashtirish tejamliroq 
hisoblanadi. Tushishdan keyin shu zahoti maydon yoki ko’tarilish 
boshlansa, bu holda katta tokda tezlashish olgan ma’qul. Tezlashish 
paytida tokni oshirish tarkib og’irligi naqadar katta va ko’tarilish tikroq 
bo’lganida yurgizib yuborish rezistorlarida yo’qotishlar yanada 
kamayishiga olib keladi. 
Biroq toksiz yoki kichik toklar yordamida tezlashish jiddiy vaqt 
yo’qotishlariga olib kelishini unutmaslik kerak bo’ladi, chunki bu 
ko’tarilishdagi kechikishga yetib olishga intilishni, oxir-oqibatda elektr 
energiyasi me’yorlari ortiqcha sarflanishini keltirib chiqarishi mumkin. 
Hisob-kitoblar o’rtacha yurgizib yuborish (ishga tushirish) toki 50 A 
kattalashtirilganida VL8 va VL10 elektrovozlarida turli qiyaliklar va 
poyezd og’irliklari uchun bir tezlik olishda yurgizib yuborish 
rezistorlaridagi energiya yo’qotilishi qanchaga kamayishini ko’rsatadi. 
Masalan, og’irligi 4000 ts bo’lgan tarkibning tezlik olishida 6‰ lik 
ko’tarilishda 400 A o’rniga 450 A tok yordamida 128,3 kVt-s energiya 
tejab qolinadi. Energiya ishlab turgan rezistorlar bilan harakatlanish vaqti 
ancha qisqarishi hisobiga tejaladi. 
Avvalroq aytilganidek, tezlashish paytida qo’zg’atishni bo’shashtirish 
ham elektr energiyasini tejaydi, chunki dvigatellarni nisbatan yuqoriroq 
ulanmaga o’tkazish uchun kontrollyorning bosh tutqichini bir necha reostat 
pozitsiyasida tutib turishga zarurat bo’lmaydi. Biroq juda og’ir 
poyezdlarda tezlashish paytida qo’zg’atishni bo’shashtirish texnik 
tezlikning tushib ketishiga olib kelishi mumkin. Axir, qo’zg’atishni 
bo’shashtirishga o’tganda katta tok sakrashi (бросок) yuz bermasligi 
uchun tok tushishini kutib, reostatsiz pozitsiyada uzoqroq turib qoladilar. 
O’rta va kichik vaznli poyezdlarda bu vaqt u qadar katta emas va 
poyezdning peregondan umumiy o’tish vaqtiga ta’sir ko’rsatmaydi.