«O’zbekiston temir yo’llari» datk

 
Qabul qilishni rasmiylashtirish 
Mashinist elektrovozni qabul qilgandan so’ng lokomotiv texnik holati 
haqidagi Jurnalga ta’mir bajarilganligi va ta’mir sifati tekshirib 
ko’rilganligi haqida yozib qo’yadi. Bundan tashqari mashinist texnik holati 
Jurnaliga elektrovozni qabul qilish vaqti tugaganligini ham yozib imzo 
chekadi. 
Qabul qilish vaqti tugagandan boshlab lokomotivning soz holatiga, 
asboblar inventarlar uchun lokomotivni qabul qilib olgan brigada ma’suldir 
(lokomotiv 
brigadasi 
va 
mashinist 
instruktorining 
lavozim 
yo’riqnomasidan). 
2.3. Lokomotivning mexanik qismiga
texnik xizmat ko’rsatish 
Elektrovozning ekspluatatsiya qilish jarayonida mexanik qism 
detallarida ishqalanuvchi qismlarda tabiiy yedirilish sodir bo’ladi, bunda 
darzlar, o’yilishlar, sinishlar, detallar qotirilishi, bo’shashi, qurumlar 
bo’shab qolishi, egilishi, qiyshayishi va korroziyalanishi mumkin. Havo 

---

26 
o’tkazgichlar chizmachiligining buzilishi, qopqoqlar kuyishi va boshqa 
nosozliklar sodir bo’lishi mumkin. 
Lokomotiv brigadasining vazifasi tabiiy yeyilishni kamaytirish 
bo’yicha choralar ko’rish, nosozliklarning oldini olish va sodir bo’lgan 
nosozliklarni bartaraf qilish bo’lib, harakat xavfsizligini to’liq ta’minlash 
va lokomotivning sozligini saqlab turishdir. 
G’ildirak juftligi. 
G’ildirak juftligiga xizmat ko’rsatishda temir 
yo’llarni texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari (TYTEQQ) va lokomotivlar 
g’ildirak juftligining va elektr seksiyalarning shakllani-shi, ta’minlanishi 
haqidagi xabardorlik yo’riqnomasi bo’yicha ish ko’riladi. 
TYTEQQ ning 147 bo’limida ko’rsatilganki, g’ildiraklarning ichki 
qirralari pastidagi masofa 1440 mm bo’lishi kerak, tezligi 120 km/soatdan 
ortiq bo’lgan lokomotivlarda, chetga chiqish kichik tomonga 1 mm dan 
ortiq bo’lmasligi kerak. G’ildirak juftligi o’qining istalgan qismida 
ko’ndalang darzlari bo’lgan, shuningdek, g’ildirak juftligida uning yo’l 
bilan va harakatdagi tarkib bilan me’yorlar
o’zaro ta’sirini buzadigan 
quyidagi buzuqliklarda ekspluatatsiyaga chiqarish va harakatdagi tarkib 
poyezdlarida harakatlanish ta’qiqlanadi: 
1) lokomotivlarda dumalash prakati 7 mm dan ortiq, tezligi 120 
km/soat, bu va undan ortiq bo’lganida esa 5 mm dan ortiq; 
2) o’rkachning qalinligi 33 mm dan ortiq yoki 25 mm dan kam 
bo’lganda (o’rkach cho’qqisidan 20 mm dan pastroqda o’lchanganda), 
tezligi 120 km/soatdan yuqori bo’lgan lokomtivlarda o’rkach qalinligi 33 
mm dan ko’p yoki 28 mm dan kam bo’lsa; 
3)
tasdiqlangan chizma bo’yicha, maxsus shablon bilan o’lchanganda 
o’rkach vertikal kesimining balandligi 18 mm dan ortiq bo’lsa; 
4)
sudralgich (polzun) lokomotivlarning rolikli bo’lsa, podshipniklar-
ning yuzasi 0,7 mm dan, sirpanish podshipnigi bilan esa 1 mm dan ortiq 
bo’lsa; 
5)
bundan 
tashqari 
g’ildirak 
juftligi 
haqidagi 
xabardorlik 
(освидетельствованию) yo’riqnomasida quyidagi nosozliklardan birortasi 
bo’lsa ham lokomotivni ishga chiqarish ta’qiqlanadi: 
1) bandaj diskida yoki g’ildirak markazida darz yoki yupqa parda 
bo’lsa; 
2) spitsada darzlar yoki spitsa markazida uchtadan ortiq darzlar 
bo’lsa; gardishda darzlar bo’lsa, ikkita alohida ajratilgan payvandlanmagan
spitsalarda darzlar bo’lsa; 
3) dumalash yuzasida kavaklar bo’lsa; 
4)
bandajning dumalash yuzasida o’lchamidan qat’iy nazar o’nqir-
cho’nqir joylari bo’lsa; 

---

27 
5)
bandaj markazdan bo’shab qolsa, o’q g’ildirak cho’ntagidan 
bo’shab qolgan bo’lsa, tishli g’ildirak markazi cho’ntagidan bo’shab 
qolgan bo’lsa; 
6)
o’rkachning qirrasi o’tkirlashib qolgan bo’lsa; 
7)
o’qning o’rta qismi uzunligi 25 mm bo’lgan bo’ylama darz yoki 
qatlam bo’lsa, o’qning boshqa ishlov berilgan joylarida o’lchamidan qat’iy 
nazar har qanday darzlar bo’lsa; 
8)
o’q bo’yinlari va o’qning cho’ntak osti qismlarida o’tkir ko’ndalang 
chiziqli yoki o’yiqlar
bo’lsa; 
9)
lokomotiv o’qida chuqurligi 4 mm dan ortiqroq 
yedirilgan 
(protertoe) 
joylari bo’lsa; 
10)
bandajning ezilishi natijasida uning ba’zi joylaridagi eni 5 mm dan 
ortiqroqqa kengayib qolganda; 
11) bandaj halqasining bo’shab qolishi natijasida jami uzunligining 
30% bo’shab qolsa, shuningdek, halqa qulfidan 100 mm yaqinroq bo’shab 
qolsa; 
12) oxirgi 
tekshiruv (osvedetelstvovanie)
kleymosida noaniqlik yoki 
kleymo bo’lmasa, yoki kleymo shakllanishida tushunmovchilik bo’lsa, 
agar o’q presslab chiqarib olish bilan 
tekshiruv
(osvedetelstvovanie)
o’tkazilmagan bo’lsa; 
13) g’ildirak juftligi bandajining qalinligi elektrovozlar uchun 45 mm 
dan, VL60 va VL80 elektrovozlar uchun 40 mm dan, va VL22 elektrovoz 
uchun 36 mm dan kam bo’lsa; 
Izoh:
1. Kavak deganda kelib chiqishi bo’yicha metall bo’lgan 
nuqsonli joylar (qum, shlakli) bo’lib, ular metall ichida bo’ladi, metall 
cho’kishi natijasida bo’shliq hosil qiladi (notekis sovishi natijasida) va 
bandajning yeyilishi natijasida bu joylar ochilib qoladi. 
2. O’nqir-cho’nqir joy deganda g’ildirakning dumalash yuzasida 
o’pirilish (выкрашивание)
tushuniladi. 
G’ildirak juftligiga qarov eng avvalo yuqoridagi nosozliklarni aniqlash 
va ular bor bo’lsa, poyezdning xavfsiz harakatlanishi uchun choralar 
ko’riladi (agar bundan keyin harakatlanish mumkin bo’lsa). 
G’ildirak cho’ntagining o’qdan surilib qolishi ekspluatatsiyada deyarli 
uchramaydi, agar u sodir bo’lsa, uni tormoz kolodkasining holati bo’yicha, 
(u xuddi bandaj o’rkachiga tomon surilganday bo’ladi) bitta g’ildirak 
juftligi bandajlarni relslarga qisish bilan, o’rkachning ortiqcha yeyilishi, 
shuningdek, bitta g’ildirak juftligi bo’ksasining orqa qopqoqlarining qizishi 
bilan aniqlanadi. Depoda gupchakning surilib qolganligini bandajlararo 
shtangensirkul bilan bandajning ichki qirralarini o’lchash bilan aniqlanadi. 

---

28 
O’rkachning kesilib qolishi ko'ndalang yurish yo’lining kichrayib 
qolishi oqibatida yoki g’ildirak juftligi holatining buzilishi, gubchaklarni 
yo’naltiruvchilari noto’g’ri belgilanishi, rezina vtulkalarning shikastlanishi 
(parchalanishi) uzangi valiklari shaybasini qalinligini va rezinani noto’g’ri 
tanlab olinishi keltirib chiqaradi.
Barcha hollarning holati haqida Jurnalga 
yoziladi (xatto o’rkachning kesilishi ruxsat etilgan chegaradan chiqmagan 
bo’lsa ham). 
Bandajning markazda qo’nimining mustahkamligini elektrovozning 
tormozlari bo’shatilgan holatida uning ishchi yuzasiga bolg’a bilan urib 
tekshirib ko’riladi. Jarangsiz tovush bandaj bo’shab qolganligini bir 
belgisidir, boshqa belgisi bu markaz gardishi va bandajdagi belgilarning 
mos tushmasligi bo’lib, g’ildirak markazi va bandajning old tirgagi qirrasi 
orasida 0,5 mm dan ortiqroq tirqish paydo bo’lishi natijasidir, bunda 
tirqishdan zang yoki moy paydo bo’lishi mumkin.
Agar nazorat belgilari surilgan bo’lsa, ammo bandajni bolg’a bilan urib 
ko’rilganda jaranglab, qo’nim
yaxshi ekanligi aniqlansa, va bandaj o’yiqda 
zich o’tirgan bo’lsa, u holda mel bilan yangi belgi qo’yiladi. Texnik holat 
haqidagi Jurnalga bu haqida yozib qo’yiladi, chunki almashtirilgan 
mashinist va texnik xi zmat punktining ustasi bandajning qo’nimini 
tekshirib ko’rish kerak. 
G’ildirak juftligida yana surilish bo’lsa, u holda bu g’ildirak juftligi 
elektrovoz ostidan chiqarib olinib ta’mirlanadi. 
Bunda mustahkamlovchi halqasini tozalab, darzlarning yo’qligi 
aniqlanadi, yuza toza bo’lgan holatda esa bolg’a bilan urib ko’riladi, bunda 
barmoqni 
halqaning 
qo’shni uchastkalariga qo’yib tekshiriladi; 
barmoqning metallni dirillashini sezishi, halqa qo’nimining
bo’shashib 
qolganligidan darak beradi. 
Bandajning dumalash yuzasida hosil bo’lgan sudralgichlarning 
chuqurligi 0,7 mm va u 57 mm dan ortiq bo’lmagan maydongacha mos 
keladi. Sudralgich chuqurligi shablon bilan o’lchanadi, buning uchun 
bandajning prokati o’lchanib, u shkastlanmagan yuza qismining o’lchash 
natijasi bilan takrorlanib aniqlanadi. 
Bandaj chetida tashqi mahalliy nuqsonlarining hosil bo’lishi uni 
tayyorlangan metallda nuqson borligini ko’rsatadi. Shu joy ekspluatatsiya 
davomida diqqat bilan kuzatib boriladi. Bu nuqsonning 5 mm dan ortiq 
mahalliy kengayishiga yo’l qo’yib bo’lmaydi, bandajni butun aylanasi 
bo’yicha nuqsonning (nakat) bir tekisda 8 mm atrofida bo’lishiga ruxsat 
etiladi. 

---

29 
Qolgan barcha nuqsonlar bandaj va g’ildirak markazi toza bo’lgan 
holda aniqlanadi, buning uchun depodagi barcha turdagi qarovlardan va 
ta’mirda ularning yuza qismi kerasin bilan ho’llangan mato bilan artiladi.