|
Temirbeton stropil fermalari.
Temirbeton fermalar eni 18, 24 va 30 m bo‟lgan bino
tomlarini yopishda qo‟llaniladi, fermalar qadami 6 va 12 m bo‟ladi. Temirbeton fermalarda
po‟latning sarfi po‟lat fermalarga nisbatan ikki marta kam bo‟ladi, shuning uchun ham eni 30 m
gacha bo‟lgan binolarda faqat temirbeton fermalar qo‟llash tavsiya etiladi. Katta oraliqlarda esa
po‟lat fermalar qo‟llash maqsadga muvofiqdir, chunki bunda ularning vazni, mehnattalabligi va
tannarxi temirbetonga nisbatan ancha arzonga tushadi. Biroq qurilish amaliyotida 60 m va undan
ortiq bo‟lgan oraliqlarni yopishda oldindan zo‟riqtirilgan yig‟ma fermalar qo‟llanganligi malum.
Katta oraliqli temirbeton fermalarning vazni og‟ir va tashish noqulay bo‟lib, o‟rnatishda ko‟p
mehnat sarflanadi. Shuning uchun ham ular alohida hollardagina qo‟llaniladi.
Fermalar ustunlarga o‟rnatiladi, anker boltlar yordamida mahqamlanadi yoki metall
tahtakachlarga payvandlanadi. Ferma ustiga tom yopmalari yopiladi.
Stropil fermalarining shakli tomning xiliga bog‟liq. Nishabli tomlarda yuqori tasmasi
siniq chiziqdan iborat bo‟lgan hovonli segment fermalar (22.4,a–rasm) hamda arkasimon
hovonsiz fermalar (22.4,v–rasm), yassi tomlarda esa parallel tasmali hovonli fermalar (22.4,b–
rasm) qo‟llaniladi.
Fermaning balandligi uzunligining 1/7…1/9 qismini tashkil etadi, fermaning ustki
tugunlari orasidagi masofa, qobirg‟ali plitalarning bo‟ylama qobirg‟alari orasidagi masofaga
moslab, 3 m olinadi. Bu hol yuklarning fermalarga tugunlar orqali uzatilishini taminlaydi.
222
22.4–rasm. Fermalar sxemasi
Yuqori tasmasi segment yoki poligonal bo‟lgan fermalar boshqalariga ko‟ra maqbulroq
sanaladi, chunki bularda statik nuqtai nazardan zo‟riqishlar epyurasi oraliq bo‟ylab o‟zgarib
boradi. Bundan tashqari, nishabli tomlarni uskunalashda ancha qulayliklarga ega.
Yassi tomli binolarda parallel tasmali fermalar qo‟llaniladi. Tom yopishda bu
fermalarning malum qulayligi bor. Biroq tayanchlarda ular katta balandlikka ega bo‟lib, tashqi
devorlar balandligini oshirishdan tashqari, fermalar orasiga vertikal bog‟lanishlar o‟rnatishni
taqozo etadi. Beton sarfi ham segmentli va arkasimon fermalardan ancha yuqori.
Katta oraliqli fermalarni tashishga mo‟ljallangan maxsus mashinalar bo‟lmagan taqdirda
zavod sharoitida fermaning alohida qismlari tayyorlanadi, o‟z joyida alohida qismlardan ferma
yig‟iladi. Yig‟ma fermalar ko‟pincha ikkita yarim fermadan yoki bir necha 6 metrlik bloklardan
tashkil topadi. Tutashuvyerlari payvandlanib, tugunlar betonlangach, fermaning pastki tasmasida
qoldirilgan kanaldan armatura o‟tkazib taranglanadi.
Fermalar yopmadan tushadigan yuklar, qor va osma uskunalar og‟irligi, shuningdek
ularni tayyorlash, tashish va o‟rnatish jarayonida vujudga keluvchi kuchlar tasiriga hisoblanadi.
Yopmalardan tushadigan yuklar va fermaning xususiy og‟irligi yuqori tasma tugunlariga, osma
jihozlar yuklari pastki tugunlarga qo‟yilgan deb olinadi.
Fermalarni mustahkamlikka hisoblashda, ularni statik aniq tizim deb qaraladi. Bunday
usul konstruksiya ishini umuman to‟g‟ri aks ettirib, hisob aniqligiyetarli darajada bo‟ladi. Sterjen
kesimlarini tanlashda ular markaziy siqilish yoki cho‟zilishga ishlaydi deb qaraladi.
Hovonsiz fermalar sterjenlari tugunlarda bikr biriktirilgan statik noaniq tizimlar sifatida
hisoblanadi. Sterjen kesimlariga eguvchi moment, bo‟ylama va ko‟ndalang kuchlar tasir etadi
deb qaraladi.
Ferma elementlarining kesimi to‟g‟ri to‟rtburchak shaklida bo‟lib, tayyorlash qulay
bo‟lsin uchun ustki va pastki tasmalarning kengligi birday (1/70…1/80)
l
olinadi. Hovonli
fermalarning ustki siqilgan tasmasi va siqiluvchi hovonlari payvandlangan fazoviy karkas bilan,
223
cho‟ziluvchi hovonlar esa bitta yassi sim to‟r bilan armaturalanadi. Fermaning cho‟ziluvchi
pastki tasmasi armaturasi oldindan zo‟riqtiriladi.
Hovonsiz fermalarda pastki tasmaga o‟rnatilgan armatura, bazi hollarda esa fermaning
ustun armaturalari ham oldindan zo‟riqtiriladi.
Texnik–iqtisodiy jihatdan hovonli va hovonsiz fermalar bir–biridan kam farqlanadi,
ko‟pincha segment–hovonli fermalar material sarfi bo‟yicha hovonsiz fermalarga nisbatan 10–
12% tejamli sanaladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
