«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

R
(l–0,5

R
) 
 
 
 
 
(16) 
Hisobning  ikkinchi  holida 

R
>

,  ya‟ni  elementning  yemirilishi  siqilish  zonasidan 
boshlanadi, deb olinadi. Armaturalash foizini keragidan ortiqcha olish temirbeton elementlarning 
mustahkamligini sezilarli darajada oshirmaydi. Bunday elementlar mustahkamligini X =

R
h
o
 deb 
olib, (13) formula yordamida hisoblasa bo‟ladi. Hisobni yanada aniqroq bajarish maqsadida (4) 
va  (14)  formulalardagi  R
s
  o‟rniga 

s 
ni qo‟yish  tavsiya etiladi, chunki armaturadagi kuchlanish 
siqilish zonasidagi betonning barvaqtyemirilishi oqibatida hisobiy qarshilik  qiymatigayetib bora 
olmaydi. 
Har biri – qatorda joylashgan sterjendagi kuchlanish quyidagi formuladan aniqlanadi: 
 

si 
= [

sc,u
/(1– 

/1,1)(

/

i
–1)] 
 
 
 
(17) 
 
buyerda 

i 
=  X/h
oi
,  h
oi 
–  eng  siqilgan  nuqtadan  tegishli  qator  armaturasining  og‟irlik 
markazidan o‟tuvchi o‟qqacha bo‟lgan masofa. 

si
  kuchlanishlari  har  kanday  holda  ham  hisobiy  karshiliklar  R
s
  va  R
sc
  ning  absolyut 
qiymatlaridan  ortib  ketmasligi  zarur.  Bunday  holda  hisob  muvozanat  tenglamalari  bilan  (17) 
formulani birgalikdayechish orqali bajariladi. 
Normal kesim elementlarini egilishdagi zo„riqish-deformatsiya holati bosqichlari. 
Tajribalar ko„rsatadiki, temirbetonli egiluvchi qurilmalar normal kesimida tashqi 
yuklanishni  orttirib  borishi  bilan  (elementning  bo„ylama  o„qiga  perpendikulyar) 
zo„riqish-deformatsiya holatining uch bosqichini kuzatish mumkin. 
I  bosqich.
  Qurilmaning  boshlang„ich  yuklanish  pog„onasi  betonning  bo„ylama  qismida 
darzlar paydo bo„lgungacha to„g„ri keladi (rasm 6.1a.b). Bu bosqichda armatura va beton o„zaro 
biriktirilganligi  sababli  birgalikda  deformatsiyalanadi.  Bosqich  oxirida  qayishqoq  bo„lmagan 
deformatsiyaning  paydo  bo„lishi  natijasida  betonning  cho„zilgan  qismi  bo„yicha  zo„riqish  1 
epyurada egri chiziqli bo„ladi. Uning uncha katta bo„lmagan ordinatasi betonning cho„zilishdagi 
R
bt,  sech
  qarshilik  chegarasi  qiymatiga  etadi.  Betonning  siqilgan  qismida  zo„riqish  epyurasi 
uchburchakka yaqin ko„rinshga egadir. (1a bosqich). 

---

235 
 
Berilgan  bosqichda  armatura  uzunligi  bo„yicha  zo„riqishni  armatura  (E
s
)  va  betonning 
(E
vt
)  E
s
=  E
vt
  birgalikdagi  deformatsiyasi  sharti  bo„yicha  o„rnatish  mumkin  yoki  Guk  qonunini 
misol keltirish mumkin. 
II