|
Hassoun M. Nadim. Scructural concrete: theory and design/ M. Nadim Hassoun, South Dakota State University,
Athem al-Manasser, San-Jose State University. – Sixth Edition, 2012. (552-556 betlar)
237
Og‟ma kesimlarga ko‟ndalang kuchlar ta‟siri
Tajribalarning ko‟rsatishicha, og‟ma kesimlarning ko‟ndalang kuchlar tasiriga bo‟lgan
musthamligiyetarli darajada bo‟lmasa, balka shu kesim bo‟ylabyemiriladi.
13.1–rasm. Egiluvchi elementning qiya kesim bo‟yicha sinish sxemalari:
a – bosh kuchlanish yo‟nalishining tarhi; b –og‟ma kesimda ko‟ndalang kuchlar ta‟siri
Agar tashqi yuklardan hosil bo‟lgan ko‟ndalang kuchlar qiymati og‟ma kesim qabul qila
oladigan qo‟ndalang kuchdan kichik bo‟lsa, u holda og‟ma kesimning‟ mustahkamligi
taminlangan bo‟ladi:
Q
O
=Q
sw
+Q
s,inc
+Q
b
,
(1)
Bu
yerda
Q
O
–
tashqi
yuklardan
hosil
bo‟lgan
ko‟ndalang
kuch;
O – siqilish zonasi markazi; Q
sw
–og‟ma kesimda joylashgan xomutlardagi zo‟riqishlar yig‟indisi;
Q
s,inc
– og‟ma kesimda joylashgan og‟ma sterjenlardagi zo‟riqishlarning vertikal o‟qqa
proeksiyalari yig‟indisi; Q
b
– betonning siqilish zonasi qabul qila oladigan ko‟ndalang kuch.
Xomutlardagi zo‟riqishlar quyidagi formulalardan topiladi:
Q
sw
=
R
sw
A
sw
yoki Q
sw
= q
sw
C
(2)
buyerda S – og‟ma kesim proeksiyasi; q
sw
=R
sw
A
sw
/S – xomutlardagi zo‟riqish
intensivligi, yani elementning uzunlik birligiga mos bo‟lgan zo‟riqish.
Q
s,inc
ning miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi:
238
Q
s,inc
=
R
sw
A
s,inc
sin
.
(3)
13.2–rasm. Og‟ma kesimning ko‟ndalang kuchga hisoblash tarhi
Q
b
kuchi quyidagicha aniqlanadi:
Q
b
=
b2
(1+
f Q
n
)R
bt
b
h
2
0
/
c
,
(4)
biroq, Q
b
b3
(1+
f Q
n
)R
bt
b
h
o
dan kam bo‟lmasligi lozim.
Aks holda betonning qarshiligiyetarli bo‟lmaydi. Bunday holda xomutlarning soni va
diametrini yoki betonning sinfini oshirish kerak bo‟ladi.
b2
koeffisient betonning turiga karab 1,5...2 oralig‟ida olinadi.
b3
=0.4...0,6 – bu ham
betonga bog‟liq. Siqiluvchi tokchalarning ta‟sirini hisobga oluvchi koeffisient quyidagi
formuladan topiladi:
f
= 0,75(
b
‟
f
–
b
)h‟
f
/
b
h
o
0,5
(5)
Bo‟ylama kuchlar tasirini hisobga oluvchi koeffisient
n
quyidagi formulalardan topiladi:
a) siquvchi bo‟ylama kuchlar mavjud bo‟lganda,
n
= 0,1N/R
bt
b
h
o
0,5
(6)
239
b) cho‟zuvchi bo‟ylama kuchlar mavjud bo‟lganda,
n
= 0,2N/R
bt
b
h
o
0,5
(7)
Koeffisientlar yig‟indinsi (1+
f Q
n
)
1,5
Og‟ma kesimlarga eguvchi momentlar ta‟siri
Eguvchi momentning qiymati asta ortib borishi natijasida bosh cho‟zuvchi kuchlanishlar
ham ortib borib, betonning cho‟zilishdagi qarshiligi R
bt, ser
gayetganda, elementda qiya yoriq
paydo bo‟ladi. Betonning cho‟zilish zonasi ishdan chiqadi, barcha cho‟zuvchi kuchlar bo‟ylama
va ko‟ndalang armaturalarga uzatiladi. Bunday holda armatura yaxshi ankerlanmagan bo‟lsa,
sug‟irilib chiqishi, betonning siqilish zonasi kichrayib, buzilish ro‟y berishi mumkin. Bunda
kuchlanishlar oqish chegarasi
u
ga yoki vaqtinchalik karshilik
u
ga tenglashadi.
Og‟ma kesimning eguvchi moment bo‟yicha mustahkamlik sharti quyidagicha
ifodalanadi:
M
O
M
s
+M
sw
+M
s,inc
,
(8)
Bu yerda M
O
– tayanch reaksiya va tashqi kuchlardan O nuqtaga nisbatan olingan
moment; M
s
– bo‟ylama armaturadagi zo‟riqishdan olingan moment; M
s
q R
s
A
s
Z; M
sw
– og‟ma
kesimda joylashgan xomutlardagi zo‟riqishlardan olingan moment; M
sw
q
R
sw
A
sw
Z
sw
; M
s,inc
–
og‟ma sterjenlardagi zo‟riqishlardan olingan moment;
M
s,inc
=
R
s,inc
A
s,
incZ
s,inc
.
(9)
Eguvchi momentlarning og‟ma kesimlarga bo‟lgan ta‟siri elementning tayanch zonasida
tekshiriladi. Agar ma‟lum konstruktiv talablarga amal qilinsa, mustahkamlikka hisoblashga xojat
qolmaydi.
Agar normal kesim bo‟yicha aniqlangan cho‟ziluvchi armaturani tayanchlargacha davom
ettirib, uchlari ankerlab qo‟yilsa, istalgan og‟ma kesimning eguvchi moment ta‟siriga bo‟lgan
mustahkamligi ta‟min etilgan bo‟ladi. Ankerlashnik uchaytirish maqsadida ba‟zan tayanch
zonasiga qo‟shimcha armature joylanadi yoki sterjen uchlariga plastinalar payvandlanadi.
Og‟ma kesimlarning momentlar bo‟yicha hisobi
240
13.3–rasm. Og‟ma kesimning eguvchi momentga hisoblash tarhi
Og‟ma kesimlarning mustahkamligi momentlar bo‟yicha (9) formula yordamida
tekshiriladi. Element eng havfli og‟ma kesimining bo‟ylama o‟qqa bo‟lgan proeksiyasi S
1
proeksiyalar tenglamasidan topiladi. Eng havfli og‟ma kesim tayanchga yaqin kesimdan
boshlanadi. Bu kesimda tashqi kuchlardan hosil bo‟lgan moment M yoriq hosil qiluvchi moment
M
src
ga teng bo‟ladi.
Og‟ma kesimlarni hisoblashda neytral o‟q holati barcha kuchlarning bo‟ylama o‟qqa
bo‟lgan proeksiyalari tenglamasidan aniqlanadi.
Qator konstruktiv tadbirlar amalga oshirilsa, og‟ma kesimlarning moment bo‟yicha yuk
ko‟tarish qobiliyati normal kesimlarnikidan kam bo‟lmaydi; bunday hollarda og‟ma kesimlarni
moment bo‟yicha hisoblashga ehtiyoj qolmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
