O’zbekiston respublikasi veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo’mitasi samarqand veterinariya meditsinasi instituti veteriariya jarrohligi kafedrasi operativ xirurgiya va anesteziologiya fanidan

KAVSH QAYTARUVCHI HAYVONLARDA RUMINOTOMIYA OPERATSIYASI TEXNIKASI
Dars maqsadi. Talabalar amaliy mashg’ulot davomida har xil turdagi kavshovchi qishloq xo’jalik hayvonlarining qorin oblasti anatomotopografik tuzilishini, chegarasini, qatlamlarini qon tomir va nervlar innervasiyasini, ruminotomiya usullarini o’rganishadi.
Jixoz va asbob uskunalar. Rangli jadvallar, mulyajlar, hayvonlar (qoramol, qo’y, ot yoki eshak, it, quyon, mushuk), 0,5% novokain eritmasi, katta va kichik sig’imli shprislar, har xil uzunlikdagi ignalar, Operatsiya qilish uchun qo’llaniladigan jarrohlik asbob-uskunalari, bog’lov va tikuv materiallari, 3-5% yodning spirtdagi eritmasi.
Dars o’tilish uslubi. Dars jarrohlik klinikasida, veterinariya davolash maskanida, o’quv xo’jaligida, go’sht kombinatida, ixtisoslashtirilgan fermer xo’jaliklarida olib borish tashkillashtiriladi. Dars davomida o’qituvchi talabalarga reja asosida mavzuni tushuntirib beradi. Talabalar 4-6 tadan qilib kichik guruhlarga bo’linib, mustaqil ravishda o’qituvchi nazorati ostida qoramol, qo’yda – laparotomiya, ruminotomiya usulining birortasini bajarishadi.


Qorin bo’shlig’i uchta katta bo’limga bo’linadi:
Qorin bo’shlig’ining old bo’limi – region epigasterica - old tomondan diafragma muskuli, ikki yondan qovurg’alar bilan o’ng va chap qovurg’a osti va tush suyagining kuraksimon tog’ayi bilan chegaralanadi.
Qorin bo’shlig’ining o’rta bo’limi – region mesogasterica o’ng va chap yonbosh tomonlarni egallab, uning yuqori qismida bel bo’limi, pastki qismida esa kindik bo’limidan iborat bo’ladi.
Qorin bo’shlig’ining keyingi bo’limi – region hupogasterica bir qancha bo’limlarga bo’linadi: ung va chap chov bo’limlari chov kanaliga yaqin joylashadi, qov suyagining ustida – qov bo’limi bo’lib, unda to’g’ri ichak, qovuq va jinsiy organlarning boshlanish qismi joylashgan bo’ladi.
Ovqat hazm qilish organlarining asosiy qismi qorin bo’shlig’ida joylashib hajmi kata, organizmda murakkab jarayon moddalar almashinuvi uchun xizmat qiladi. Qorin yumshoq devori ichki tomondan qorsoq parda – bryushina umurtqalar yonida pariyetal varag’dan viseral holatga o’tibcharvi va organlarni o’rab turgan seroz pardani hosil qiladi.
Kata qorin (rumen) – qorin bo’shlig’ining chap tomonini egallab turadi. Dorsal 6-qovurg’alar aro yo’nalishda diafragmaga o’pishib turadi. Faqat taloq qorinning pariyental yuzasida joylashib diafragmaga yopishib turadi. Kata qorin o’ng tomon (viseral) yuzasi shirdon, salgina yuqoriroqda qat qorin oshqozon osti bez iva jigarga tegib turadi.
Tur qorin (reticulum) – median joylashgan bo’lib, diafragma va jigar yonida joylashib kata qorin va qat qorin bilan, qizilo’ngach ariqchasi orqali qizilungachga qo’shiladi. Seroz qavati ari uyasiga o’xshash bo’ladi.
Qatqorin (kitobcha) – omasum – kata kichik varaqlardan iborat bo’lib, o’ng tomonda 7-12 qovurg’a yo’nalishida ko’krak qafasi yonida, tur qorin va shirdon oralig’ida joylashadi. Sig’imi 7-12 litr.
Shirdon – obamasum – qorin bo’shlig’i tubining o’rta qismida joylashadi. Old tomonida tur qorin, yuqoridan kata qorinning ventral xaltasi va qatqorin, pastki tomondan qorinning yumshoq devori va qovurg’a tog’aylari bilan chegaralanadi. Sig’imi 20 litrgacha. Chuqur bo’g’ozlik davrida oldinga qarab siljiydi va ko’ndalang holatni egallaydi.
Qon bilan ta’minlanishi. Jigar, taloq, oshqozon, kavsh qaytaruvchilarda kata qorin, turqorin, qat qorin, shirdon va ichaklar yonbosh chov (cherevnoy) arteriya qon tomir tarmoqlari bilan ta’minlanadi.
Innervasiya. Oshqozon oldi bo’lmalari va shirdonga adashgan va simpatik nervlar tarmog’ini beradi. Har ikkala adashgan nerv 2 tadan dorsal va ventral stvollarni hosil qilib oshqozon osti va oshqozon ustki nerv chigalini hosil qiladi.