Oʻzbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi

I.BOB. Mehnat faoliyatining asosiy davrida jismoniy tarbiya.
Muvozanat:
1) mexanikada — bironbir aniq mexanik tizimga (jismga) taʼsir koʻrsatayotgan barcha kuchlar oʻzaro tenglashgan holat. Jism barqaror, nobarqaror va befarq MUVOZANATda boʻlishi mumkin. Jism MUVOZANAT holatidan biroz ogʻganidan soʻng yana eski holatiga qaytsa, bunday holat barqaror MUVOZANAT holati deb ataladi (rayem, a). Agar jism MUVOZANAT holatidan bir oz ogʻganidan keyin bu holatdan borgan sari uzoklasha boshlasa, bunday holat nobarqaror MUVOZANAT holati boʻladi (rasm, 6). Jism MUVOZANAT xrlatidan biroz ogʻganidan keyin yangi holatida qolsa, bunday holatga befarq MUVOZANAT holati deyiladi (mas, gorizontal sirtdagi shar) (rasm, v);
2) termodinamik MUVOZANAT — bironbir tizimning barcha qismlarida temperatura, bosim va boshqa makroskopik parametrlar bir xil boʻladigan holat. Har qanday izolyasi-yalangan tizim vaqt oʻtishi bilan shunday MUVOZANAT holatiga erishadi;
3) Kimyoviy muvozanat — kimyoviy reaksiya borayotgan tizimning faqat qaytar reaksiyalar yuz beradigan holati. Bunday MUVOZANAT holatidagi tizimning holati parametrlari vaqtga bogʻliq boʻlmaydi, tarkibi barqaror boʻladi.
Sportda chidamlilik - uzoq davom etgan jismoniy mashqlar paytida tananing charchoqqa qarshi turish qobiliyati.
Chidamlilikning rivojlanish darajasi, birinchi navbatda, yurak-qon tomir va asab tizimlarining funktsional imkoniyatlari, metabolik jarayonlarning darajasi, shuningdek, turli organlar va tizimlar faoliyatini muvofiqlashtirish bilan belgilanadi. Bunda tana funktsiyalarini iqtisod qilish muhim rol o'ynaydi. Shu bilan birga, chidamlilikka sportchining harakatlarini muvofiqlashtirish va aqliy, ayniqsa irodaviy jarayonlarning kuchi ta'sir qiladi.
Chidamlilik - ma'lum bir tabiatdagi ishlarni imkon qadar uzoq vaqt davomida bajarish qobiliyati.
Chidamlilikning asosiy mezonlaridan biri - bu odamning ma'lum bir faollik intensivligini saqlab turishi mumkin bo'lgan vaqt. Ushbu mezondan foydalanib, chidamlilik to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita usullar bilan o'lchanadi.
To'g'ridan-to'g'ri usul - sub'ektdan vazifani bajarish so'ralganda va berilgan intensivlik bilan ishlashning maksimal vaqti aniqlanadi (tezlik pasaygunga qadar). Lekin bu deyarli mumkin emas. Eng ko'p ishlatiladigan bilvosita usul.
Bilvosita usul - bu chidamlilik etarlicha uzoq masofani (masalan, 10000 m) bosib o'tish uchun ketadigan vaqt bilan belgilanadi.
Dvigatel faoliyatida ishlash ko'plab omillarga, xususan, insonning tezligi va kuch qobiliyatiga bog'liq bo'lganligi sababli, chidamlilik ko'rsatkichining ikki turini hisobga olish kerak: mutlaq va nisbiy, qisman.