O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

DOIMIY  OMBORLAR
.  Meva  va  sabzavotlarni  saqlash  texnologiyasini 
rivojlantirishda  mexanizatsiyalashtirilgan  va  avtomatlashtirilgap  omborxonalar  qurish 
muhim ahamiyatga ega. Doimiy (statsionar) omborlar meva va sabzavotlarning turiga, 
rejalashtirilishiga, hajmiga, saqlash sistemasiga, mahsulotlarni jonlashtirish va boshqa 
bir qator xususiyatlariga qarab bir-biridan farq qiladi. Doimiy omborxonalar meva va 
sabzavotlarning turiga qarab — kartoshka, ildizmeva, piyoz, karam va meva saqlashga 
moslashtirilgan boʻladi. Bu mahsulotlarni saqlash sharoiti bir-biridai tafovut qiladi va 
ularni bnr omborda saqlash tavsiya etilmaydi. 
Doimiy  omborxonalar  sigʻimi  jihatidan  kichik,  oʻrtacha  va  katta  boʻladi.  Kichik 
omborxonalarning  sigʻimi  100—200  tonna,  oʻrtacha  omborxonalariiki  10  ming 
tonnagacha,  katta  omborxonaniki  30  ming  topiagacha  boʻladi.  Katta  sigʻimli 
omborxonalar  kichigiga  qaraganda  qurilish  va  iqtisodiy  jihatdan  tejamli  boʻladi.  Shu 
bilan birga mahsulotni saqlashga sarf boʻlgan xarajat ham kam boʻladi. 

---

117 
 
Omborxonalarni  rejalashtirishda ularga  transnortning  kirib  chiqishi va  chuqurligini 
hisobga  olish  lozim.  hozirgi  qurilayotgan  barcha  omborxonalar  avtotransport  bir 
tomonidan  kirib  ikkinchi  tomonidan  chiqib  ketadigan  qilib  qurilgani  ma’qul. 
Omborxonaning chuqurligini belgilashda yer osti suvlari hisobga olinadi. Bu yerda yer 
osti suvlari 2 metrdan past boʻlishi kerak. Bizning sharoitimizda asosan omborxonalar 
yarim chuqur yertoʻla qilib quriladi. 
Meva omborxonasi mahsulotni saralashda yorugʻ boʻlishi uchun yer ustiga quriladi. 
Eng oddiy meva omborlari qatoriga oddiy yertoʻla kiradi. 
Oddiy  yertoʻla  quruq  yerdan  chuqurligi  1  metr  qilib  qaziladi.  Usti  yopilib,  yon 
tomonlariga  taxta  qoqiladi  yoki  gʻisht  teriladi.  Ichiga  devorlari  boʻylab  soʻkchaklar 
oʻrnatiladi.  yertoʻlaning  uzunligiga  qarab  har  3,5  metr  joyga  bittadan  yoʻgʻonligi 
10X10 sm li ventilyatsiya naylari oʻrnatiladi. Saralangan mevalar yashiklarga solingan 
yoki soʻkchaklarga toʻkilgan holda saqlanadi. 
Ba’zi yertoʻlaning chuqurligi 1,5 metr, eni 4 metr, uzunligi saqlanadigan mevaning 
turiga  qarab  har  xil  boʻlishi  mumkin.  Uning  usti  yopilib,  devorlari  gʻishtdan  terib 
chiqiladi  va  ventilyatsiya  naylari  oʻrnatiladi.  Bu  yerda  ham  mahsulotni  yashikda  va 
soʻkchakda saqlash mumkin. 
Er  ustida  qurilgan  omborlar  bir  qavatli  gʻipgtli  imorat  boʻlib,  ularning  devor  va 
gishlari  poʻkak,  qipiq,  qamish  va  boshqa  materiallardan  tayyorlangan  plitalar  bilan 
qoplanadi. Omborlar shamollatib turish uchun maxsus quvurlar bilan jihozlanadi. Polni 
taxtadan qilib, ular orasida tirqishlar qoldi-riladi. Boʻlmani pol orqali tashqi havo bilan 
shamollatib turish uchun qopqoqli tuynukchalar qilinadi.  
Omborxonalar ikki qavatli qilib ham quriladi. Bunda uning birinchi qavati yertoʻla, 
ikkinchisi yer usti qavatidan iborat boʻladi. Ularda yertoʻla va ye
r 
usti 
omborxonalarining afzalliklari uygʻunlashtirilgan. 
Omborxonalarda  mahsulot  saqlash  uchun  zarur  muhitni  ulardagi  ventilyatsiya 
sistemasi orqali vujudga keltiriladi. Omborxonalarning ventilyatsiya sistemasi tabiiy va 
sun’iy boʻladi. Sun’iy ventilyatsiya sistemasiga aktiv ventilyatsiya ham kiradi. 
Tabiiy  ventilyatsiyada  havo  issiqlik  konventsiyasi  qonuni  boʻyicha  harakat  qiladi. 
Qizigan  havo  kengayib,  siyraklashib  yuqoriga  koʻtariladi  va  oʻz  paytida  sovuq,  zich 
havo  oqimi  pastga  tushadi.  Omborxona  ichidagi  havoning  tashqaridagi  havodan  farqi 
havoning  harakat  tezligiga  bogʻliq.  Tabiiy  ventilyatsiyaning  samaradorligini  oshirish 
uchun sutkaning qulay vaqtlarida omborxona shamollatiladi. Havoning sovuq paytlarida 
esa  aksincha  mahsulotni  sovuq  urmasligi  uchun  omborxonaning  tuynuklari  berkitib 
qoʻyiladi.