O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

Meva va sabzavotlarni taxminiy organoleptik baholash namunasi 
1 

---

119 
 
Koʻ
rsa
t 
kich
 
Ka
tt
a-
kichik
 
li
gi
 
S
ha
kl
i-
n
ing 
toʻgʻ
ri
 
li
gi
 
Ta
shqi
 k
oʻ
r 
ka
m
-li
gi
 
R
angini
ng 
jada
l-
li
gi
 
R
angi
-
ning bi
r 
xil
-li
gi
 
Ta
’mi
 
H
idi
 
Qoplov
-
chi 
toʻqim
alar
 
konsi
s-
tentsi
ya
si
 
Y
u
msho
q 
se
re
t 
konsi
s-
tentsi
ya
si
 
U
m
u
mi
y
 
b
ah
o
 
5 
balli 
baho (a) 
4 
5 
4 
4 
5 
4 
5 
4 
5 
 
Mohiyat 
koef-
fitsiyenti 
(B) 
0,15 
0,1 
0,2 
0,15 
0,1 
0,6  0,4 
0,1 
0,2 
 
Jami 
bahosi 
(a+B) 
0,6 
0,5 
0,8 
0,6 
0,5 
2,4  2,0 
0,4 
1,0 
8,8 
 
 
7-jadval 
Meva va sabzavotlarni qayta ishlashdan olipgan mahsulotlarni organoleptik 
baxolash namunasi 
Koʻ
rsa
tki
ch
 
Ta
shq
i 
koʻr
ka
m
-li
gi
 
M
eva
, 
sa
bz
av
ot
-
lar
ni
n
g ra
ngi
 
Sh
arba
t, 
na
makob r
angi
 
Sh
arba
t, 
n
amakob
-ning 
sha
f-
fo
fligi
 
M
eva
, 
sa
bz
av
o
t-
lar
nin
g konsi
s-
ten
tsi
ya
si
 
Ta
’m
i 
H
id
i 
Ti
n
iql
igi
 
Umumi
y ba
hosi
 
3 
balli 
baxo  
(a) 
4 
4 
5 
4 
4 
4 
5 
5 
 
Mohiyat 
koef-
fitsiyenti 
(B) 
0,15  0.1  0,1 
0,1 
0,35 
0,7 
0,4 
0,1 
 
Jami 
bahosi 
(a+B) 
0,6 
0,4  0,5 
0,4 
1,4 
2,8 
2,0 
0,5 
8,6 
 
Yoz faslida qayta ishlangan mahsulot (kompot, tuzlangan mah-sulot, qurigan mahsulot) 
qishki dars mashgʻulotlarida organoleptik baholanadi va uning ayrim fizik, kiyoviy va tovar 
koʻrsatkichlari aniqlanib, shu asosda quyidagi degustatsiya varagʻi toʻldiriladi: 
DEGUSTATSIYA VARAGʻI 
Sana, ishlash joyi _____________________________________ 
Degustatorning familiyasi, ismi, vazifasi ________________ 
______________________________________________________ 
 

---

120 
 
Q
oʻy
il
ga
n 
n
am
u
n
a 
raq
am
i 
Mah
su
lo
t 
tu
ri
, 
n
av
i 
T
as
h
q
i 
ko
ʻri
ni
sh
i 
Mev
a-
sab
za
v
o
t 
Sh
ar
b
at
 
y
o
k
i 
q
iy
o
m
 
E
ti
 k
o
n
si
s-
ten
ts
iy
as
i, 
k
at
ta
-
k
ic
h
ik
li
g
i, 
ch
ay
n
al
is
h
 
y
u
ti
mi
 
h
id
 i
 
T
a’mi
 
U
m
u
mi
y 
b
ah
o
si
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Masalan  mevaning  kosistentsiyasi  yumshoq  paxtaga  oʻxshash,  qattiq  yoki  mazasi 
achchiq, shoʻr, shirin, taxir va h.k. boʻlishi mumkin. 
Organoleptik  baholash  oxirida  hamma  oʻz  fikrini  muhokama  qilib  bayon  qabul 
qilishadi va daftarga yozishadi. 
Xoʻjalik  agronomi  oʻz  mahsuloti  uchun  ekspert  rolini  bajara-di,  yoki  u  albatta  har 
bir meva-sabzavotlarni turi va naviga qarab, davlat standartidagi texnik shartlarni yaxshi 
bilish kerak. Shuni yodda tutish kerakki, texnik shartlar oʻzgarib turadi. Shuning uchun 
talabalarga  beriladigan  topshiriqda  Yuqoridagi  mahsulotlarga  belgilangan  texnik 
talablarga  e’tibor  qaratilib,  har  bir  texnik  shart  koʻrsatkichlarini  sinchiklab  qaralishi 
kerak. 
 
Oʻzlashtirish uchun savollar. 
5.
 
Meva-sabzavotlarni tovar sifatiga nima kiradi? 
6.
 
Meva-sabzavotlarni  katta-kichikligi,  ogʻirligi,  hajmi  va  boshqa  koʻrsatkich-larini 
oʻlchash nima uchun kerak? 
7.
 
Keltirilgan mahsulot toʻplamidan namuna qanday olinadi? 
8.
 
Organoleptik usulda baholash boshqa baholash usulidan qanday farq qiladi? 
 
 
19- AMALIY
 
 
Mavzu:
 
Saqlash mavsumi davomida meva-sabzavotlarni  
realizatsiyaga tayyorlash 
 
Labaratorya  maqsadi. 
Talabalarga  meva-sabzavot  omborlarida  mahsulotlarni 
realizasiyaga tayyorlash tartibini oʻrgatish. 
 
Jihoz  va  materiallar:
  adabiyotlar,  chizgʻich,  qalam,  qadoqlash  materiallari, 
kalkulyator. 
Ma’lumki meva va sabzavotlar saqlanadigan doimiy omborlarda ichki harorat va 
havoning nisbiy namligi tashqi muhitning haroratidan keskin farq qiladi. Bu mahsulotlarni 
realizasiyaga  toʻgʻridan  toʻgʻri  chiqarish  mahsulot  sifatining  keskin  buzilishi,  ularning 
“terlab  qolish”  deb  ataluvchi  mahsulot  sirtida  sub  bugʻlarining  kondensatlanib  qolishi, 
ya’ni ularning sirtida tomchi holidagi suvning hosil boʻlishiga, bu esa keyingi tashish va 
savdo  rastalarida  turib  qolishi  jarayonida  ularda  mikroorganizmlarning  oson 
rivojlanishiga  sababchi  boʻlishi  mumkin.  Shu  bois  mahsulotlarni  ombordan  chiqarishda 
ularni realizasiyaga tayyorlash katta ahamiyatga ega hisoblanadi.